درمان وسواس فکری در نوجوانان

تاریخ آخرین به روزرسانی مقاله درمان وسواس فکری در نوجوانان: خرداد ماه 1404

وسواس یکی از مشکلات رایج رفتاری است که بروز آن در افراد می‌تواند به شدت کارایی و عملکردهای فردی یا اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از سنینی که بیشترین میزان از وسواس در آن اتفاق می‌افتد و در صورت عدم درمان به مراحل دیگر رشد نفوذ می‌کند، سنین نوجوانی است. ما در این مقاله با بررسی وسواس، موضوع درمان وسواس فکری در نوجوانان را نیز مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ پس تا انتها با ما همراه باشید.

علل ابتلا به وسواس فکری در نوجوانان چیست؟

علل ابتلای نوجوانان به وسواس فکری ممکن است عوامل ژنتیکی، شیمیایی، زیستی و روانی داشته باشد و در بیشتر مواقع ریشه در کودکی افراد دارد. در بعضی موارد، وسواس فکری می‌تواند به دلیل عوامل محیطی نیز بروز کند. در ادامه به معرفی چند علت تاثیرگذار می‌پردازیم.

👈 عوامل ژنتیکی

 برخی مطالعات نشان می‌دهند که انتقال ژن وسواس از والدینی که دارای آن هستند به فرزندانشان امکان‌پذیر است. وسواس فکری یا OCD یک اختلال روانی است که افراد مبتلا به آن تجارب اذیت کننده‌ای را در نحوه رفتار و طرز تفکر تجربه می‌کنند. در بروز وسواس فکری، عوامل ژنتیکی به عنوان یکی از عوامل مهم مطرح شده است.

بر اساس تحقیقات، چندین ژن مختلف شناسایی شده‌اند که با بروز وسواس فکری در ارتباط هستند. عوامل ژنتیکی می‌توانند باعث تغییر در عملکرد مغزی شوند و تأثیری بر روی سیستم عصبی مرکزی و هورمون‌هایی که در کنترل وسواس فکری نقش دارند، گذاشته باشند.

علاوه بر این، مطالعات نشان داده‌اند که اگر یکی از اعضای خانواده از وسواس فکری رنج ببرد، احتمال بروز آن در سایر اعضای خانواده نیز بیشتر خواهد بود. مهم است بدانید که عوامل ژنتیکی تنها دلیل بروز وسواس فکری نیستند و عوامل محیطی، شخصیتی و روابط اجتماعی نیز بر روی بروز آن مؤثر هستند.

👈 عوامل شیمیایی و زیستی

برای درمان وسواس فکری در نوجوانان شناسایی عوامل ایجاد کمک بسیاری به درمان می‌کند. تغییرات شیمیایی و بیولوژیکی در مغز نیز ممکن است باعث بروز وسواس فکری شود. عللی مثل نارسایی هورمون‌های مغزی (مانند سروتونین) و بیماری‌های مغزی مثل التهاب‌های مغزی می‌توانند این تغییرات را ایجاد کنند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که تغییراتی در میزان ترشحات شیمیایی مغزی از جمله سروتونین می‌تواند با بروز وسواس فکری مرتبط باشد.

👈 ترس‌های نهفته در شخصیت

 موضوعاتی همچون ترس از بیماری‌ها، ترس از اشتباه کردن، ترس از گناهان و… ممکن است در فرد تقویت شده و به وسواس فکری منجر شوند. بخش عمده‌ای از ایجاد این اختلال برای بسیاری از بزرگسالان ترس از گناه به دلیل سختگیری‌های والدین و تر از تنبیه شدن در دوران کودکی شکل گرفته است.

پیشنهاد میکنیم حتما مقاله درمان اضطراب اجتماعی را در همین وبسایت مطالعه بفرمایید.

👈 فشار روانی

 فشار روانی مانند استرس و نگرانی می‌تواند در بروز وسواس فکری تاثیرگذار باشند .تجربه تروماتیک در دوران کودکی، استرس شدید، اضطراب نمونه‌هایی از فشار روانی هستند. علاوه بر این رویدادهای روانشناختی، مانند مرگ یا جدایی از یک عزیز و قرار گرفتن در موقعیت‌های دشوار نیز می‌توانند از عواملی باشند که به وسواس فکری در نوجوان منجر شوند.

به طور کلی، ترکیبی از عوامل ژنتیک، بیماری‌های خانوادگی، شرایط خانوادگی غیرسالم و رویدادهای روانشناختی می‌توانند در ایجاد این اختلال اثرگذار باشند. والدین می‌توانند با ارائه پشتیبانی حمایتی از جمله مشاوره و درمان موثر برای نوجوان، به وسواس فکری وی کمک کنند.

نشانه های وسواس فکری در نوجوانان چیست؟

اختلال وسواس فکری (OCD)،یکی از اختلالات روانی است که در آن فرد تحت تاثیر تکرار کردن افکار و یا انجام عملیات خاصی، مانند شستشو و یا بررسی، قرار می‌گیرد. در نوجوانان نیز می‌توان این اختلال را مشاهده کرد. به بعضی از نشانه‌های وسواس فکری در نوجوانان عبارتند از:

• نگرانی زیاد و اضطراب ناشی از خطا کردن
• داشتن فکرهای تکراری و بی پایان که نمی‌توان از آن‌ها فرار کرد
• فکر کردن مداوم به احتمال بیمار شدن توسط عفونت‌ها و یا درگیر شدن با خطرات جدی و فرضی
• دقت بیش از حد و فکر کردن در تمام شرایط
• تکرار عملیات خاصی مانند شستشو دست‌ها یا تمیز کردن اتاق، شمارش کردن و غیره.

اختلال وسواس فکری باعث ایجاد چه مشکلاتی در زندگی فرد می‌شود؟

در صورت عدم درمان وسواس فکری در نوجوانان، این اختلال می‌تواند مشکلات متعددی در زندگی فرد به وجود آورد. بعضی از این مشکلات شامل موارد زیر است:

👈 محدودیت در فعالیت‌های روزانه

 فرد دارای اختلال OCD به دلیل نگرانی‌هایش برای انجام فعالیت‌های روزانه مانند شستشو، آرایش کردن، خرید کردن، غذاخوردن و غیره، به شدت وقت بیشتری نسبت به افراد عادی صرف می‌کند و این موضوع می‌تواند انرژی زیادی از او بگیرد و در نهایت باعث خستگی و کاهش کارایی او برای ادامه انجام فعالیت‌های روزمره ‌شود.

👈 از بین رفتن روابط اجتماعی

اختلال وسواس فکری ممکن است منجر به ایجاد مشکلاتی در روابط اجتماعی فرد شود. زیرا فرد ممکن است به دلیل نگرانی‌هایش به جمع‌های بزرگ وارد نشود و یا صحبت با افراد جدید را خطری ناشناس برای خود تعبیر کند.

👈 بروز افسردگی

 برخی از افراد دارای  OCD  به دلیل دوری از اجتماع و کاهش انرژی، به آرامی به سمت انزوا و افسردگی پیش می‌روند. به صورت کلی افسردگی و وسواس ارتباط تنگاتنگی بایکدیگر دارند و نوجوان در صورت عدم درمان ممکن است دچار مشکلات رفتاری دیگری مانند خشم و پرخاشگری نیز شود.

👈 افزایش اضطراب و افسردگی

نوجوانان دارای اختلال وسواس فکری ممکن است به دلیل نگرانی‌ و ترس‌های غیرمنطقی‌شان زیر فشار قرار گیرند و همین موضوع افسردگی و اضطراب را در آن‌ها افزایش می‌دهد.

تاثیر والدین در ایجاد اختلال وسواس فکری در نوجوانان

ایجاد اختلال وسواس فکری در نوجوان ممکن است به دلیل چندین عامل باشد که والدین بخش مهمی از آن هستند. والدین با تعالیم رفتاری و فرهنگی یا اعمال سختگیری‌های زیاد در نوجوانشان می‌توانند سبب ایجاد وسواس فکری شوند. بیماری‌های خانوادگی و وجود شرایط خاص پزشکی در یکی از افراد نزدیک به نوجوان در خانواده، می‌توانند عواملی باشند که اختلال وسواس و ابتلا به اضطراب و افسردگی در نوجوان را تسهیل‌کنند.

بعضی از والدینی که خودشان وسواسی هستند، سختگیری‌های زیادی نسبت به نوجوانشان انجام می‌دهند و در واقع آن‌ها را شبیه به خود می‌کنند. همچنین والدینی که از تنبیه‌های بدنی استفاده می‌کنند احتمال اینکه فرزندشان دچار وسواس فکری شود بسیار زیاد است.

شاید این مقاله برای شما مفید باشد: عوارض استرس، فکر زیاد و اضطراب شدید

چجوری تشخیص بدیم کسی دچار وسواس فکری است؟

تشخیص و درمان وسواس فکری در نوجوانان ممکن است کار دشواری باشد زیرا علائم آن شامل علائمی مشابه با بسیاری از اختلالات روانی می‌باشد. بهتر است برای دریافت تشخیص دقیق حتما به یک روانشناس متخصص مراجعه کنید و با مشاهده چند رفتار، اقدام به برچسب‌زنی نکنید. با این حال، برخی علائم شایع این اختلال عبارتند از:

1. تکرار فکرها و ایده‌های مشابه در ذهن به طور مداوم و بدون توجه به منطق و واقعیت.
2. ترس از آنکه عمل خود را به درستی انجام نداده‌اید و به علت بی‌توجهی ممکن است دچار دردسر شوید یا اینکه اتفاق ناراحت‌کننده‌ای به علت اقدام شما قرار است رخ دهد.
3. شنیده شدن صداها، تصاویر و یا افکار ناخواسته، ناراحت کننده و یا ناامید کننده در ذهن.
4. اشغال ذهنی با افکار تکراری یا وجود فکرهای بی هدف و ناراحت کننده.
5. رفتارهای بدون منطق و واقعیت مانند بررسی مجدد کارها، چک کردن قفل درها و پنجره ها به طور مداوم و بدون دلیل مشخص و توجه به زمان یا مکان.
6. ترس از عواقب ناگوار به عنوان نتیجه‌ای از انجام کارهای خاص.

در صورتی که فکر می کنید که خود یا شخصی مورد نظر شما دچار وسواس فکری است، بهتر است به روانشناس یا پزشک مراجعه کرده و درمان مورد نیاز را دریافت کنید.

درمان دارویی وسواس فکری در نوجوانان

آمار نشان می دهد که درمان دارویی وسواس فکری در نوجوانان را تسریع می کند.

داروهایی وجود دارند که برای معالجه اختلالات افسردگی و دیگر مشکلات روانی مورد استفاده قرار می گیرند.

این داروها می توانند در درمان اختلال وسواس نیز به کار گرفته شوند. خوشبختانه اختلال وسواس فکری به خوبی به درمان پاسخ داده و فرد را از استرس هایی که دارد می رهاند.

داروهایی که برای این مشکل تجویز می شوند، به خوبی می توانند بر سروتونین مغز اثر بگذارند. البته فراموش نکنید، بیمار به تدریج به دارودرمانی پاسخ داده و واکنش او به دارو آرام آرام است.

بدین معنی که ممکن است هفته ها و ماه ها زمان ببرد که فرد بهبودی خود را بدست آورد. این افراد اگر تشویق به مصرف دارو شوند و روند دارودرمانی را ادامه بدهند، می توانند به زودی از مشکلاتی که دارند، خلاص شوند.

خوب است یادآوری کنیم، در کنار دارو درمانی باید از رفتار درمانی نیز استفاده کرد. این شیوه معالجاتی از مسیرهای مختلف اما با داشتن یک هدف واحد به بیمار کمک می کنند که سلامت خود را باز یابند.

داروهایی که برای معالجه بیماری وسواس مورد استفاده بیماران قرار می گیرد، عبارت هستند از:

⚡فلوکستین
⚡فلووکسامین
⚡سرترالین
⚡زولفت
⚡اسنترا
⚡سیتالوپرام

در بسیاری از بیماران علاوه بر بیماری وسواس، اختلالات دیگری نیز ممکن است بروز کند. در این موقعیت پزشک می تواند از دو یا سه نوع دارو برای معالجه بهره ببرد. متداولترین اختلالات همراه، می توانند موارد زیر معرفی شوند:

⚡تیک
⚡افسردگی
⚡استرس
⚡اختلال شخصیت یا منش

قابل توجه است که هر گونه شروع درمان دارویی و خاتمه آن باید توسط پزشک صورت گیرد. تنها کسانی که می توانند دارو برای نوجوان شما تجویز کند، پزشک ها هستند. پزشک می تواند بر اساس نوع اختلال دوز دارویی فرزند شما را کم یا زیاد کند.

عوارض مصرف داروهای ضد اضطراب و افسردگی

در ادامه مبحث وسواس فکری در نوجوان خوب است گریزی بزنیم به عوارض مصرف داروهای ضداضطراب و افسردگی.

داروهایی که جهت معالجه وسواس فکری تجویز می گردند، نظیر دیگر داروها دارای عوارض هستند. به عنوان مثال می توان به این عوارض اشاره کرد:

✔سردرد
✔کم شدن یا اضافه شدن اشتها
✔داشتن سرگیجه
✔بهم ریخته شدن وضعیت مزاجی ( اسهال یا یبوست)
✔حالت تهوع
✔احساس خستگی مفرط و بی قراری
✔بی حسی عاطفی
✔استرس
✔بی خوابی
✔چاق شدن یا لاغر شدن
✔عرق کردن زیاد
✔خشک شدن دهان
✔ایجاد مشکل در بینایی و تاری دید
✔ضربان قلب بالا می رود
✔افکار خودکشی در بیمار بروز می کند
✔هیپوناترمی (کاهش شدید سدیم بدن)
✔سندرم سروتونین یا افزایش سطح سروتونین بیش از حد در مغز

خوب است بدانید کلیه این عوارضی که در بالا نام برده شد، موقتی بوده به مرور زمان کم می شوند. اگر مشاهده کردید که نوجوان شما پس از طی هفته ها هنوز به علائم بالا مبتلا است می توانید این موضوع را به پزشک خود در میان بگذارید.

شاید این مقاله برای شما مفید باشد: وسواس فکری

وسواس فکری در نوجوانان باید ریشه یابی شود

ریشه یابی وسواس فکری در نوجوانان از اهمیت خاصی نزد روانشناسان برخوردار است. همانطور که می دانید، وسواس فکری ریشه در اضطراب داشته و به نحوی با آن در ارتباط می باشد.

اگر می خواهید سریع تر به درمان این مشکل بپردازید، باید ریشه های اضطرابی، کشف و شناسایی شوند. نوجوانی دوره حساسی است.

در این دوره نوجوان به خاطر تحولات رشدی که در او صورت می گیرد، شاهد تغییرات دامنه داری در ظاهر و رفتارهایش هستیم.

این تحولات هم از نظر فیزیولوژیکی و هم از نظر خلقی و روانی اتفاق می افتد. بروز برخی رفتارها در نوجوان ها به عملکرد هورمون های آنها برمی گردد.

انواع بحران های رفتاری در نوجوان ها

فرزندان ما پس از ورود به دوره نوجوانی که به آن دوره بحران رفتاری نیز می‌گویند، رفتارهایشان تغییر شکل پیدا می‌کند.

این تغییرات به بحران بلوغ نوجوان در ارتباط است. در این شرایط بهتر است عملکرد هورمون ها توسط پزشک مربوطه بررسی شود.

گاهی اوقات این بحران های رفتاری به صورت وسواس خود را نشان می دهند. به عنوان مثال وسواس فکری یکی از این بحران های رفتاری است که در دوره نوجوانی ظاهر می شود.

در افرادی که مذهبی هستند، ممکن است به صورت مداوم در نحوه وضو گرفتن یا دیگر مسائل مذهبی دچار وسواس شوند. بحران رفتاری ممکن است به صورت خودارضایی نیز بروز کند. خودارضایی بیشتر به دلیل رشد روانی جنسی فرزندان اتفاق می افتد.

آنها پس از اینکه به دوره بلوغ رسیدند، به خاطر مساله شناخت موضوعات جنسی کنجکاو شده و به این کار روی می آورند.

حال اگر فردی به خاطر تزریق باورهای مذهبی احساس گناه و کم ارزشی در آنها شکل بگیرد، این موضوع به صورت استرس شدید خود را نشان می دهد.

این استرس می تواند ریشه اضطراب های فرد نوجوان قلمداد شود. نوع دیگر بحران رفتاری در نوجوان ها، بحران هویت است.

نوجوان ها که تا دیروز از نظر هویتی زیر نظر والدین شان بوده اند و هویت آنها به آنها دیکته شده بود، از این پس می خواهند خودشان تصمیم گیرنده باشند. آنها می خواهند خودشان هویت خودشان را بسازند. این موضوع می تواند به استرس آنها دامن بزند.

چه زمانی به تراپیست مراجعه کنیم؟

وقتی سطح استرس نوجوان افزایش پیدا می کند یا زمانی که وسواس فکری بر آنها غلبه می یابد، باید به تراپیست مراجعه کنیم.

در چنین شرایطی نوجوان مدام در استرس است. اضطراب اینکه آیا در خانه را بسته، آیا خودارضایی باعث کوری می شود؟ و ….

در مجموع یک سری نشخوارهای ذهنی به سراغ نوجوان می آید که بسیار مخرب هستند. این افکار که مدام در ذهن او می چرخند باعث می شوند که او نتواند به درستی تمرکز داشته باشد. این مدل فکرها زندگی او را دچار اختلال کرده و آرامش را از او سلب می کنند.

حال اگر در خانه نوجوانی دارید که نشانه های اضطراب در او مشاهده می شود، حتما با یک تراپیست کارکشته و حرفه ای مشورت کنید.

مجموعه مشاورکده به صورت تلفنی و حضوری به شما ارائه خدمات می دهد. شما میتوانید فرزند خود را به این مجموعه آورده و از نظرات سازنده کارشناسان مشاورکده بهره ببرید.

اگر در درمان وسواس فکری نوجوانتان سهل انگاری کنید، این موضوع می تواند روی آینده او تاثیرات منفی بگذارد.

تمرین ذهن آگاهی راهی برای درمان وسواس فکری در نوجوانان

در کنار دارودرمانی می توان از تمرین ذهن آگاهی برای درمان وسواس فکر در نوجوانان سود جست.

این تمرین ها به نوجوان کمک می کند تا به خوبی با وسواس های فکری و احساسات ناخوشایند خود غلبه کند. تمرین هایی مانند یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق می توانند منجر به کاهش سطح استرس بیمار شوند. با بدست آمدن آرامش می توان انتظار داشت که نوجوان از زیر بار سنگین وسواس های فکری رهایی یابد.

متداول ترین نمونه های وسواس فکری در نوجوانان

به عنوان حسن ختام خوب است به متداول ترین نمونه های وسواس فکری در نوجوانان بپردازیم. نوجوان شما ممکن است این ترس را داشته باشد که بیمار شود و از دست برود.

یا حتی ممکن است این ترس به او حمله کند که شما را از دست بدهد. گاهی اوقات نوجوان نگران این مساله است که قانونی توسط او نادیده گرفته شود و مستحق مجازات گردد.

ترس از آلودگی، ترس از دست دادن نظم و انضباط و غیره از جمله ترس هایی است که ممکن است نوجوان شما را به خودش درگیر کند.

❓سوالات متداول درباره درمان وسواس فکری در نوجوانان

❓وسواس فکری در نوجوانان چیست؟

وسواس فکری در نوجوانان نوعی اختلال اضطرابی است که در آن افکار مزاحم و ناخواسته به‌طور مکرر وارد ذهن فرد می‌شوند و موجب ناراحتی، اضطراب یا احساس گناه می‌گردند. این افکار معمولاً با اجبارهایی (رفتارهای تکراری) برای کاهش اضطراب همراه می‌شوند.

❓چه علائمی نشان می‌دهد که یک نوجوان دچار وسواس فکری شده است؟

علائم شامل:

• تکرار افکار ناراحت‌کننده (مثلاً درباره آلودگی، آسیب‌دیدن دیگران، گناه و غیره)
• احساس اجبار برای انجام کارهایی مثل شست‌وشوی مکرر، چک کردن مداوم، دعا یا شمارش
• صرف زمان زیاد برای این افکار و رفتارها
• افت تمرکز یا عملکرد در مدرسه یا روابط اجتماعی

❓آیا وسواس فکری در نوجوانان قابل درمان است؟

بله، وسواس فکری در نوجوانان قابل درمان است. روش‌های اصلی درمان شامل درمان شناختی-رفتاری (CBT)، به‌ویژه تکنیک «مواجهه و جلوگیری از پاسخ» (ERP)، و در برخی موارد، داروهای ضدافسردگی مانند SSRIها می‌باشد. ترکیب روان‌درمانی و دارودرمانی بهترین نتیجه را می‌دهد.