ممکن است گاهی در اطرافیان و نزدیکان خود دیده باشید که از آمدن به یک دورهمی اجتناب می‌کنند و هنگامی هم که می‌آیند نمی‌توانند تا ارتباط موثر و باکیفیتی با دیگران برقرار کنند یا در موردی دیگر شاید در فرزند خود این موضوع را حس کرده باشید که در فعالیت‌های اجتماعی مانند خواندن سرود، صحبت کردن در جمع و … توانایی ندارد و بسیار هول می‌شود. تمام این موارد مشابه می‌توانند خبر از وجود یک اضطراب اجتماعی دهند به همین جهت لازم دانستیم تا درباره این موضوع شایع و راه‌های درمان اضطراب اجتماعی به شما اطلاعاتی ارائه دهیم.
فهرست مطالب
نشانه‌های اضطراب اجتماعی چیست؟
اضطراب مفهومی است که به صورت متقابلی با مفهوم ترس گره خورده است. شاید شما نیز بارها این حس را در کنفرانس‌های کلاس دانشگاهی، صحبت کردن در جمع‌های خانوادگی و یا در سرکار خود هنگامی که خواسته‌اید موضوعی را توضیح دهید تجربه کرده باشید. ترس زیادی که سبب کم کردن یا کاهش دادن توانایی‌های فردی شما شود، اضطراب اجتماعی نام دارد.
در واقع افرادی که این نوع از اضطراب را تجربه می‌کنند دائما به این موضوع فکر می‌کنند که اگر دیگران آن‌ها را به علت نحوه صحبت کردن، مورد تحقیر قرار دهند چه می‌شود. ترس از اینکه مورد تحقیر قرار بگیرند و در جمع شرمسار شوند انقدر در این افراد زیاد است که می‌تواند به شدت کارایی آن‌ها را پایین بیاورد.
این ترس معمولا بسیار غیرمنطقی است و افراد درگیر با آن، توان کنترل کردن میزان ترس و اضطراب وارد شده بر خود را ندارند. افراد درگیر اضطراب اجتماعی معمولا هنگامی که می‌خواهند کاری کنند که باعث ترس و نگرانی در آن‌ها می‌شود، از روزها و هفته‌ها قبل استرس می‌گیرند و چندین بار قصد پشیمان شدن پیدا می‌کنند.
علل مبتلا شدن فرد به این نوع اضطراب به صورت قطعی مشخص نشده است اما روانشناسان بر این عقیده هستند که موقعیت‌هایی به صورت کلی مقداری استرس‌زا هستند اما این توانایی‌های افراد هستند که میزان این استرس را افزایش یا کاهش می‌دهند.
برای مثال برای همه ما سخنرانی در جمعی که برای بار اول قرار است در آن صحبت کنیم مقداری استرس‌زا است اما سعی می‌کنیم به روش‌های مختلف خود را آرام کرده و بر استرس خود غالب شویم؛ در افرادی که مهارت خودتنظیمی وجود ندارد نمی‌توانند تا این میزان از استرس را کنترل کنند بلکه با تفسیرهای نادرست از چهره و زبان بدن افراد گمان می‌کنند که آن‌ها در حال مسخره کردن فرد هستند.
این اضطراب در افراد زیادی منجر به ایجاد افسردگی می‌شود و اگر نسبت به درمان اضطراب اجتماعی در کودکان و یا بزرگسالان اقدام مثبتی صورت نگیرد ممکن است تا به صورت جدی کودکان از مدرسه رفتن و بزرگسالان از حضور در اجتماع خودداری کنند.
اضطراب اجتماعی
کسانی که درگیر این نوع از اضطراب هستند معمولا هنگامی که با موضوع استرس‌زا مواجه می‌شوند واکنش‌های بدنی مانند تعریق، لرزش دست و صدا، حالت تهوع، لکنت، سرخ شدن و.. را از خود نشان می‌دهند. در مواردی که این ترس به صورت اجتناب‌ناپذیری زیاد باشد فرد ممکن است تا دچار تنگی نفس نیز شود.
این اختلال معمولا با سایر اختلالات روانی مانند افسردگی، هراس یا وسواس فکری و عملی ممکن است ایجاد شود. گزارش‌ها نشان داده است که این اختلال در اعضای خانواده‌ها وجود دارد و عده‌ای برای رهایی از اضطراب ناشی از این اختلال به مصرف الکل یا مواد مخدر روی می‌آورند.
تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی زمانی در فرد اتفاق می‌افتد که ترس و اضطراب، کارایی‌های فرد در اجتماع را کاهش دهد یعنی به نوعی عملکرد تحصیلی، شغلی یا ارتباطات اجتماعی فرد مبتلا، به شکل محسوسی کم شود. تشخیص افتراقی و درمان اضطراب اجتماعی فقط باید توسط روانشناس یا روانپزشک صورت بگیرد و با دیدن چند علائم در فردی شروع به برچسب زدن نکنید. از علائم تشخیص این اختلال طبق معیارهای DSM-5 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
علائم تشخیص اضطراب اجتماعی
- اولین نشانه این است که فرد با قرار گرفتن در جمع‌ها و صحبت کردن در برابر کسانی که برای اولین بار با آن‌ها برخورد می‌کند بسیار دستپاچه شده و می‌ترسد.
- فرد مبتلا فکر می‌کند که تمام رفتارش زیر نظر بقیه است به همین جهت ترجیح می‌دهد تا همیشه ساکت باشد و هیچ کاری انجام ندهد.
- این افراد اگر در موقعیت‌های استرس‌زا قرار بگیرند به خودشان بسیار فشار می‌آورند تا موقعیت را تحمل کنند.
- ترس در این افراد معمولا دائمی، غیر منطقی است و حتی ممکن است تا 6 ماه یا چند سال طول بکشد.
- مختل سازی عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی
- از علائم جسمانی نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سرخ شدن چهره یا خشکی دهان
- بالا رفتن ضربان قلب
- تعریق
برای درمان اضطراب اجتماعی چه کنیم؟
بیشتر کسانی که با این بیماری درگیر هستند و یا افراد نزدیک با این بیماران به دنبال راهی برای درمان اضطراب اجتماعی هستند و نمی‌دانند چه روشی مناسب‌تر است. ما در ادامه بهترین روش‌های درمانی را برای شما توضیح خواهیم داد پس با دقت به ادامه مطالعه بپردازید.
تراپی یا روان‌درمانی
یکی از روش‌هایی که برای درمان این مشکل بسیار مفید و کارساز است مربوط به رویکرد شناختی رفتاری است. از این رویکرد برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها کمک گرفته می‌شود و روشی است که به مانند سایر رویکردهای روانشناسی به هیچ عنوان تهاجمی نیست و حتما باید زیر نظر متخصص انجام شود.
تاکید بر انجام این روش توسط متخصص به این جهت است که عده‌ای پس از مطالعه روش‌های درمانی این رویکرد تلاش می‌کنند تا از طریق سرچ اینترنت خودشان نسبت به درمان اقدام کنند.
چنین کاری نه تنها به هیچ عنوان کمک کننده نیست بلکه باعث ایجاد صدمات بسیار بیشتری بر روی روان فرد می‌شود. متخصصان از رویکرد شناختی رفتاری پس از کسب تبحر بسیار زیاد و گذراندن دوره‌های طولانی استفاده می‌کنند به همین جهت با مطالعه ساده گمان نکنید که می‌توانید مانند متخصص عمل کنید.
هدف این رویکرد اصلاح باورهای نادرست در افراد است. طرفداران رویکرد شناختی رفتاری بر این عقیده هستند که شما تا زمانی که نگرش خود را عوض نکنید تغییری در رفتارتان ایجاد نخواهد شد. به همین جهت است که این رویکرد به دلیل کار کردن بر روی باورهای فرد بیمار، به صورت ریشه‌ای و اساسی به درمان مشکلات شما می‌پردازد.
رویکرد شناختی رفتاری، تکنیک‌های زیادی دارد و هرکدام از این تکنیک‌ها با توجه به بیمار و شرایط او مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای کسانی که به اضطراب اجتماعی دچار هستند از تکنیک‌های مواجه سازی استفاده می‌شود.
همانطور که اشاره کردیم بیشتر کسانی که دچار این مشکل هستند از روبه‌رو شدن با موقعیت‌های اجتماعی می‌ترسند به همین جهت در رویکرد شناختی رفتاری ما سه مرحله را برای درمان اضطراب اجتماعی انجام می‌دهیم.
در مرحله اول فرد را با موقعیتی که از او می‌ترسد آشنا می‌کنیم. آشنایی با موقعیت استرس‌زا و به دست آوردن شناخت درباره تمام ابعاد آن محیط، سبب می‌شود تا مقداری از ترس شما کاسته شود. به صورت کلی انسان‌ها از چیزهایی می‌ترسند که درباره آن شناخت کافی ندارند.
در مرحله بعدی، روانشناس مورد تایید واقع نشدن فرد را در محیط افزایش می‌دهد یعنی به گونه‌ای فرد را با ترس درون ذهنش مواجه می‌کند.
در این مرحله روانشناس به فرد می‌گوید که همیشه قرار نیست همه افراد در هر جمعی مورد تایید واقع شوند بلکه گاهی ممکن است که طرد شدن و یا مورد انتقاد قرار گرفتن نیز برای همه به وجود بیاید و این یک اتفاق منفی یا ناامید کننده نیست. در این مرحله هدف بیشتر روانشناسان بالا بردن سطح عزت نفس در فرد آسیب‌دیده است.
در مرحله اخر به فرد یاد داده می‌شود که بدترین حالتی که ممکن است برایش در جمعی اتفاق بیفتد را تصور کند و نسبت به تصورات خود اگاه باشد. از خود سوال بپرسد که چه اتفاقی می‌افتد اگر مورد انتقاد قرار بگیرد و این انتقاد چه تاثیری بر روی زندگی می‌گذارد.
در حقیقت به دست آوردن این بینش امری زمان‌بر است و به تعداد جلسات تراپی شما باز می‌گردد. در این روش روانشناس مهارت‌های مقابله با استرس و کنترل اضطراب را نیز به شما می‌آموزد و همین موضوع باعث بهبود عملکرد شما در محیط اجتماعی نیز می‌شود.
بهترین مدت زمانی که برای جلسات شناختی رفتاری مد نظر است بین 8 الی 12 جلسه است که توصیه می‌شود تمام این جلسات به صورت کامل ادامه پیدا کند.
مطلب پیشنهادی به شما : حمله پانیک
دارو درمانی
یکی دیگر از روش‌های درمان اضطراب اجتماعی ، کمک گرفتن از داروها است. داروها باید حتما توسط روانپزشک تجویز شوند اما در نظر داشته باشید که دارو به تنهایی نمی‌تواند اثرگذار باشد بلکه زمانی شما در رفتار خود بهبود را احساس می‌کنید که در کنار دارودرمانی، روان درمانی را نیز پیش بگیرید.
از داروهایی که روانپزشکان به جهت کنترل استرس و اضطراب تجویز می‌کنند می‌توان به داروی ضد افسردگی بازدارنده بازجذب سروتونین (SSRIs)، مونوآمین اکسیداز (MAOIs) ، بنزودیازپین و مسدودکننده بتا اشاره کرد.
در نظر داشته باشید که مصرف خودسرانه این داروها و خوردن بیش از حد آن‌ها سبب آسیب‌های زیادی خواهد شد به همین جهت حتما مطابق با نسخه تجویزی روانپزشک و در کنار یک روانشناس نسبت به خوردن این داروها اقدام کنید.
درمان اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان
اضطراب اجتماعی یکی از مشکلات رایج روان‌شناختی در کودکان و نوجوانان است که می‌تواند به شدت زندگی اجتماعی، تحصیلی و خانوادگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. در این بیماری، فرد دچار اضطراب، نگرانی و ترس از مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی مختلف می‌شود و همانطور که گفته شد ممکن است باعث شود که فرد از رفتارهای اجتماعی عادی اجتناب کند.
به‌طور کلی، درمان اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان شامل دو رویکرد مهم است: درمان دارویی و درمان روان‌شناختی.
درمان دارویی: در برخی موارد، استفاده از داروهای ضد اضطراب و آرام‌بخش می‌تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا با اضطراب اجتماعی خود مقابله کنند. این داروها با کاهش سطح ترس و اضطراب در فرد به بهبود کیفیت زندگی و بهبود روابط اجتماعی او کمک می‌کنند.
درمان روان‌شناختی: درمان روان‌شناختی به‌عنوان یکی از مهمترین روش‌های درمان اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان شناخته می‌شود. درمان روان‌شناختی برای اضطراب اجتماعی در کودکان شامل روش‌های مختلفی می‌شود. در زیر به برخی از این روش‌ها اشاره شده است:
1- تحلیل رفتاری: در این روش، به کودک یاد داده می‌شود که برای کاهش اضطراب خود، به مرور به افراد و موقعیت‌های مختلفی که با آن‌ها مواجه می‌شود، عادت کند. با استفاده از تحلیل رفتاری، کودک یاد می‌گیرد که چگونه به موقعیت‌های اجتماعی مختلف به شکل خودکار و روتین عادت کند.
2- آموزش مهارت‌های اجتماعی: در این روش، به کودک آموزش داده می‌شود که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند و به شکل مناسبی با آن‌ها ارتباط مثبت داشته باشد. با استفاده از این روش، کودک یاد می‌گیرد که چگونه با موقعیت‌های اجتماعی مختلف به شکل مناسبی برخورد کند تا از نگرانی و ترس خود کاسته شود.
3- تحریک زدایی: در این روش، کودک به مرور با موقعیت‌های اجتماعی که با آن‌ها ترس و نگرانی دارد، مواجه می‌شود. با تمرین در موقعیت‌های ترسناک، کودک یاد می‌گیرد که چگونه بهتر با آن‌ها برخورد کند و نگرانی خود را کاهش دهد.
4- درمان شناختی رفتاری: در درمان اضطراب اجتماعی به روش شناختی-رفتاری به کودک یاد داده می‌شود که چگونه با استفاده از فکر و رفتار مناسب، از نگرانی و ترس خود بکاهد و باورهای نادرست را اصلاح کند.
