تاریخ آخرین بروز رسانی اطلاعات هراس شبانه کودکان : شهریور 1403
کودکان دارای دنیای بسیار لطیف و حساسی هستند و شکل گیری امنیت در ساختار نظام روانی انها فرایندی زمانبر و بسیار مهم است. یکی از موضوعاتی که در کودکان ممکن است ایجاد شود بحث هراس شبانه کودکان است. مرکز مشاوره پیش از طلاق، مشاور کده.
هراس از ترس نشات می‌گیرد و می‌تواند عملکرد و رشد کودک را تحت تاثیر قرار دهد. ما در این مقاله با بررسی این موضوع به شما اطلاعاتی مفید ارائه می‌کنیم.
فهرست مطالب
هراس و انواع هراس چیست؟
هراس یک واکنش شدید به یک تهدید و یا شرایط ترسناک است. این واکنش معمولاً با تغییرات فیزیولوژیک همراه است که به همراه احساسات نگرانی، استرس، یا ترس مشخص می‌شود. افراد در مواجهه با موقعیت‌های ترسناک یا تهدیدآور، به وسیله هراس، سعی می‌کنند از خود را در برابر خطرات محتمل محافظت کنند.
واکنش‌های جسمی ممکن است شامل افزایش ضربان قلب، تنفس سریعتر، افزایش فشارخون، تسریع در ترشح عرق و افزایش تعداد چشم‌ها باشد. این واکنش‌ها به عنوان “واکنش سمپاتیک و غیر سمپاتیک” نیز شناخته می‌شوند که نشان از آمادگی برای مقابله با خطر یا فرار از آن دارد.
هراس شبانه کودکان می‌تواند در مقایسه با ترس عادی، واکنش قوی‌تری باشد و ممکن است تأثیرات زیادی بر روی روزمرگی و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. اگر این واکنش‌ها به حدی شدید شوند که قابل مدیریت نباشند و زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهند، احتمالاً به نیاز به مشاوره و درمان حرفه‌ای احتیاج خواهد بود.
هراس در کودکان می‌تواند به شکل‌ها و موارد مختلفی ظاهر شود. این واکنش‌ها ممکن است به عوامل مختلفی برگردد از جمله تجربه ترسناک، تغییرات در محیط زندگی، نگرانی‌های والدین، و واکنش‌های ازمایشی کودکان در مواجهه با محیط اطرافشان در زیر تعدادی از نمونه‌های هراس در کودکان آورده شده است:
هراس از جدایی
کودکان ممکن است در مواجهه با جدایی از والدین یا افراد مهم دیگر از آنها هراس بگیرند. این ممکن است به صورت اضطراب در محل مهدکودک، شروع مدرسه یا جدایی در شرایط جدید رخ دهد.
هراس از تاریکی و حیوانات
بسیاری از کودکان هراس از تاریکی، حیوانات (مانند سگ‌ها یا مارها) و یا حشرات دارند.
هراس از تجربه‌های ترسناک
تجربه فیلم‌ها، کتاب‌ها و داستان‌های ترسناک می‌تواند برای کودکان هراس‌آور باشد و باعث ایجاد هراس در ذهن آنها شود.
هراس از شکست و ناموفقیت
بعضی از کودکان ممکن است هراس از شکست و ناموفقیت در امور مختلفی مانند تحصیلات یا فعالیت‌های ورزشی داشته باشند.
هراس از پزشک و درمان
مراجعات به پزشک و تجربه درمان ممکن است برای برخی کودکان هراس‌آور باشد و باعث ایجاد هراس از پزشکان و محیط‌های پزشکی شود.
این تجربه‌های هراس‌آور می‌تواند باعث رفتارهایی مانند اضطراب، اختلال در خواب، گریه، ترس و یا کاهش خودکارآمدی در کودکان شود.
برای کمک به مدیریت هراس شبانه کودکان، ارائه حمایت، فهم و اطمینان از طرف والدین و فراهم کردن محیطی امن و پشتیبانی کننده بسیار مهم است. همچنین، اگر هراس کودک بسیار شدید و موثر بر زندگی او شد، مشاوره و راهنمایی از متخصصین ممکن است لازم باشد.
مطلب مفید دیگر:
هراس در کودکان سبب ایجاد چه مشکلاتی می‌شود؟
هراس شبانه کودکان می‌تواند به ایجاد مشکلات مختلفی در زندگی آنها منجر شود. این مشکلات ممکن است به شکل‌ها و شدت‌های مختلفی ظاهر شوند و شامل موارد زیر باشند:
اختلالات رفتاری: کودکان ممکن است به دلیل هراس‌هایشان، رفتارهایی مانند اضطراب، خجالت، ترس، یا حتی خشونت نشان دهند.
اختلالات در خواب: هراس می‌تواند باعث ایجاد مشکلات در خواب کودکان شود، از جمله مشکلاتی برای خوابیدن، تجربه کابوس‌ها، و بیداری های ناگهانی.
مشکلات در رشد و توسعه فردی: هراس ممکن است توانایی کودکان در یادگیری، ارتباطات اجتماعی، و توسعه فردی را مختل کند.
اختلالات در موفقیت تحصیلی: کودکان ممکن است به دلیل هراس‌هایشان دچار مشکلات در مدرسه شوند، از جمله دشواری در تمرکز، یادگیری، و اجتناب از شرکت در فعالیت‌های آموزشی.
اختلالات در ارتباطات اجتماعی: هراس می‌تواند باعث ایجاد مشکلات در روابط کودکان با دیگران شود، از جمله اجتناب از تعامل با همسالان یا اجتناب از شرکت در فعالیت‌های گروهی.
کاهش خودایمان و اعتماد به نفس: کودکانی که مورد هراس قرار می‌گیرند، ممکن است احساس کمبود اعتماد به نفس و کاهش خودباوری داشته باشند.
تأثیر بر روابط خانوادگی: هراس کودک می‌تواند تأثیرات منفی بر روابط خانوادگی داشته باشد و باعث ایجاد فشار و تنش در خانواده شود.
به طور کلی، هراس در کودکان می‌تواند تأثیرات مختلفی داشته باشد که می‌تواند به صورت موقت یا بلندمدت بر روی رشد و توسعه آنها تأثیر بگذارد. بهتر است در صورت مشاهده هراس یا نگرانی‌های مرتبط با رفتار کودک، با مشاوره و پشتیبانی متخصصانه اقدامات لازم را برای مدیریت و رفع آن انجام داد.
هراس شبانه یک اختلال اضطرابی است
هراس شبانه یک وضعیت اضطرابی است که در طول شب، به ویژه در زمان خواب، بروز می‌کند. این وضعیت ممکن است با بیدار شدن ناگهانی، گریه، و احساس ترس شدید همراه باشد و ممکن است کودک را از خواب بیدار کند. هراس شبانه می‌تواند از خواب آرامش بخصوص در قسمت‌های عمیق و مرحله REM (Rapid Eye Movement) کودکان مختل کند.
مطلب مفید دیگر: درمان شب ادراری کودکان 8 ساله
علل هراس شبانه کودکان ممکن است متنوع باشد و شامل اضطراب، ترس از جدایی از والدین، تجربه رویدادهای ترسناک یا استرس زیاد در طول روز، و حتی مشکلات فیزیکی مانند آنسیفالیت و یا یبوست باشد.
برای مدیریت هراس شبانه کودکان، می‌توان از روش‌هایی مانند ایجاد محیط آرام و امن برای خواب، اعمال روال‌های خواب منظم، ارائه امنیت و آرامش به کودک، و در صورت لزوم مشاوره با متخصص روانشناس یا پزشک فرا رفت. این روش‌ها ممکن است به کاهش هراس شبانه و بهبود کیفیت خواب کودک کمک کنند.
مرحله خواب( REM (Rapid Eye Movement در کودکان
مرحله خواب REM (Rapid Eye Movement) یکی از مراحل خواب است که در طول شب تکرار می‌شود و معمولاً به عنوان مرحله خواب عمیق شناخته می‌شود. در این مرحله، فعالیت‌های مغزی و بدنی بیشتر است و اتصال ذهنی و رشته‌های عصبی باعث ایجاد رویاها می‌شود.
ویژگی‌های مرحله REM شامل موارد زیر است:
چشمان در حال حرکت: چشمان در این مرحله به طور پیوسته و سریع حرکت می‌کنند، که به آن نام مرحله “حرکت سریع چشم” داده شده است.
فعالیت مغزی: در مرحله REM، فعالیت‌های مغزی شبیه به وضعیت آگاهی افزایش می‌یابد. این می‌تواند به ایجاد رویاها، خیالات، و حتی احساسات شدید منجر شود.
استراحت عمیق عضلات: در این مرحله، عضلات بدن به طور کامل استراحت می‌کنند و این باعث می‌شود که بدن تقریباً ناتوان باشد و افراد توانایی حرکت کردن نداشته باشد.
تنظیم دمای بدن: در این مرحله، دمای بدن به طور معمول کاهش می‌یابد و بدن به مرور به حالت انرژی‌افزایی و آمادگی برای بیدار شدن می‌رسد.
مرحله REM بخش مهمی از چرخه خواب است و در طول شب چندین بار تکرار می‌شود. این مرحله اهمیت زیادی در بازسازی و ترمیم بافت‌ها و حافظه دارد و کمک می‌کند فرایندهای شناختی و حافظه را تقویت کند.
ارتباط بین هراس شبانه و شب ادراری
ارتباط بین هراس شبانه کودکان و شب ادراری در کودکان به عنوان “هراس شبانه با ادرار” شناخته می‌شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که کودکان در طول شب بیدار شده و به ادرار کردن می‌پردازند، اغلب بدون اینکه از ادرار کردن آگاه باشند.
این وضعیت ممکن است به دلیل عوامل فیزیولوژیک یا روانی رخ دهد. برخی از علل ممکن شامل ناتوانی کنترل مثانه، تاخیر در رشد مرکز کنترل ادرار، استرس یا اضطراب، و یا واکنش به تغییرات در محیط خواب کودک می‌باشد. بسیاری از کودکان به طور طبیعی بعد از یادگیری مهارت ادرارکردن در طول شب، به صورت مداوم خواب پیوسته تجربه می‌کنند.
اما در برخی از موارد، هراس شبانه ادراری ممکن است نشانه‌ای از مشکلات فیزیکی یا روانی باشد و نیاز به مشاوره با پزشک یا متخصص روانشناسی داشته باشد.
برای مدیریت هراس شبانه ادراری، ممکن است به روش‌های مختلفی از جمله تغییر روال خواب، کاهش خوردن مایعات در شب، و یا استفاده از تمرین‌های کنترل ادرار کمک گرفته شود. همچنین، اطمینان از اینکه کودک به راحتی به دسترسی به توالت در طول شب دسترسی دارد نیز می‌تواند موثر باشد.
دلایل ایجاد هراس شبانه کودکان
دلایل ایجاد هراس شبانه کودکان ممکن است متنوع باشد و بسته به شرایط و ویژگی‌های هر کودک متفاوت باشد. برخی از عواملی که ممکن است به ایجاد هراس شبانه کودکان منجر شوند عبارتند از:
ترس و اضطراب: ترس‌ها و اضطراب‌های مرتبط با موقعیت‌ها، اشخاص، یا رویدادهای خاص می‌توانند عاملی برای بروز هراس شبانه کودکان باشند. مثلاً ترس از تنهایی، ترس از هیولاها یا حیوانات، ترس از جدایی از والدین و موارد مشابه.
تغییرات در محیط خواب: تغییرات در محیط خواب مانند تغییر خانه، اتاق، تخت، یا تغییر مکان خواب می‌تواند به موقعیت جدید و ناشناخته برای کودک منجر شود که باعث اضطراب و هراس شبانه شود.
تجربه رویدادهای ترسناک: تجربه رویدادهای ترسناک مانند تماشای فیلم‌ها یا خواندن داستان‌های ترسناک می‌تواند به شکل‌گیری هراس شبانه کودکان کمک کند.
اختلالات خوابی: برخی از اختلالات خواب مانند اختلالات سندرم پای بی قرار، و بیماری‌های مرتبط با خواب می‌توانند عاملی برای ایجاد هراس شبانه کودکان باشند.
فشارهای روزمره و مشکلات خانوادگی: فشارها و مشکلاتی مانند تغییرات در خانواده (مثل جدایی والدین، مشکلات مالی، مشکلات در روابط خانوادگی) می‌توانند بر روی روحیه و اضطراب کودکان تأثیر گذار باشند و به بروز هراس شبانه منجر شوند.
توجه به عوامل محیطی و روانی کودک، ایجاد یک محیط آرام و امن برای خواب، ارائه حمایت و اطمینان، و در صورت لزوم مشاوره با پزشک یا متخصص روانشناسی می‌تواند به مدیریت و کاهش هراس شبانه کودکان کمک کند.
ارتباط بین PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه با هراس شبانه کودکان
PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder) و هراس شبانه (Nightmares) ارتباطی می‌توانند با یکدیگر داشته باشند، به خصوص در کودکان که تجربه رویدادهای وحشتناک و آسیب‌زای را تجربه کرده‌اند.
زمانی که یک کودک یا نوجوان تجربه رویدادهای وحشتناکی مانند تصادفات، حوادث طبیعی، خشونت، بدرفتاری، جنگ، یا هرگونه تجربه ترسناک دیگر را داشته باشد، ممکن است او با اختلال استرس پس از طرح‌های وحشتناک مواجه شود.
در PTSD، کودکان ممکن است با علائمی مانند ترس، ناراحتی، هراس، اضطراب، و مشکلات خواب مواجه شوند. این مشکلات شامل هراس شبانه نیز می‌شود.
هراس شبانه کودکان می‌تواند علامتی از PTSD باشد، زیرا کودکان ممکن است توسط خاطرات و تجربیات وحشتناکی که در طول رشد خود تجربه کرده‌اند در خواب ببینند و تحت تأثیر قرار بگیرند. در هراس شبانه، کودکان ممکن است رویاها یا خواب‌های مکرر و طولانی داشته باشند که مرتبط با رویدادهای ترسناک یا حوادث که تجربه کرده‌اند، باشند.
به طور کلی، هراس شبانه ممکن است یکی از علائم PTSD در کودکان باشد. در صورتی که کودک شما با این نوع مشکلات روبرو شود، مهم است که به مشاوره و درمان تحت نظارت متخصصان در حوزه سلامت روانی کودکان و نوجوانان در کلینیک مشاورکده مراجعه کنید.
تشخیص وجود هراس شبانه کودکان
تشخیص وجود هراس شبانه کودکان معمولاً از طریق مشاهده و بررسی علائم و نشانه‌های مختلف صورت می‌گیرد. در اینجا چندین روش برای تشخیص هراس شبانه کودکان ذکر می‌شود:
گفتگو و مصاحبه با کودک: سوال کردن از کودک درباره خواب‌هایش و هراس‌هایی که ممکن است در طول شب تجربه کرده باشد، می‌تواند به شناسایی هراس شبانه کمک کند. این اطلاعات ممکن است نشان دهنده ترس‌ها، واقعه‌های وحشتناک یا ناراحت‌کننده، و رویاهای تکراری باشند.
بعضی از متخصصان از کودک می‌خواهند تا نقاشی بکشند. شما می‌توانید نشانه‌هایی از هراس و یا عامل هراس را تا حدودی از نقاشی‌های فرزند خود متوجه شوید. هرچند که موضوع تفسیر نقاشی بسیار حساس و نیاز به مهارت‌های بالایی دارد به همین دلیل از روانشناسان کمک بگیرید.
مشاهده و توصیف خواب‌های کودک: والدین می‌توانند خواب‌ها و رویاهایی که کودکانشان دارند را مشاهده کرده و توصیف کنند. اگر کودکان داستان‌های وحشتناک یا ترسناکی را توصیف کنند، این ممکن است نشانه‌ای از وجود هراس شبانه باشد.
ثبت خواب‌ها و رویاها: والدین می‌توانند خواب‌ها و رویاهای کودکانشان را ثبت کنند، به خصوص اگر خواب‌ها مرتبط با وقایع ترسناک یا ناراحت‌کننده باشند.
مشاوره با پزشک یا متخصص روانشناسی: در صورتی که والدین مشکوک به وجود هراس شبانه کودکان خود هستند بهتر است برای جلوگیری از ایجاد عوارض دیگر مانند شب ادراری و یا شروع استرس و ناخن جویدن به روانشناس مراجعه کنید.
درمان هراس شبانه کودکان
درمان هراس شبانه کودکان ممکن است شامل روش‌های مختلفی باشد که بسته به علت این هراس، ویژگی‌های کودک، و میزان تأثیر آن بر زندگی روزمره او، تعیین می‌شود. در ادامه، روش‌های معمول برای درمان هراس شبانه کودکان آورده شده است:
آموزش رفتاری: این روش شامل تمرین‌هایی مانند تکنیک‌های تنفسی، تمرینات آرام‌سازی، و تمرینات تصویرسازی است که کودک را به مدیریت استرس و اضطراب و کاهش هراس در خواب کمک می‌کند.
رفتاردرمانی: این روش ممکن است شامل تغییر عادات خواب و روتین‌های خواب کودک، ایجاد محیط خواب مطمئن و آرام، و ارائه پاداش برای خواب آرام و بدون هراس باشد.
مشاوره روان‌شناختی: مشاوره با متخصص روانشناسی می‌تواند به کودک کمک کند تا درک بهتری از هراس شبانه خود پیدا کند و راه‌هایی برای مدیریت آن را یاد بگیرد.
استفاده از تکنولوژی: برخی از برنامه‌ها و روش‌های مبتنی بر تکنولوژی می‌توانند به کودک کمک کنند تا با هراس شبانه خود مقابله کند. این شامل استفاده از آهنگ‌های آرامش‌بخش، داستان‌های خواب ویدئویی، و نرم‌افزارهای مدیریت خواب می‌شود.
داروها: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که به کاهش هراس شبانه و بهبود خواب کودک کمک کند. اما استفاده از داروها باید تحت نظر یک پزشک و با دقت انجام شود.
مهمترین نکته در درمان هراس شبانه، شناسایی و درک علت آن است. با شناخت دقیق علت هراس شبانه، درمان موثرتر و متناسب‌تر انجام می‌شود. همچنین، حمایت والدین و ایجاد یک محیط پشتیبان‌کننده و آرام در خانه نیز برای بهبود خواب کودکان بسیار مؤثر است.
رفتار والدین با کودکان مبتلا به هراس شبانه چگونه باید باشد؟
رفتار والدین با کودکان مبتلا به هراس شبانه باید موافق با نیازها و وضعیت خاص کودک باشد. در ادامه راهنمایی‌هایی برای رفتار والدین با هراس شبانه کودکان آورده شده است:
آرامش و صبر: در هنگام بیداری کودک بعد از تجربه هراس شبانه، والدین باید آرامش را حفظ کرده و او را ارام کنند. این کودکان نیاز به احساس امنیت دارند و والدین می‌توانند با حضور خود و ابراز علاقه، این احساس را فراهم کنند.
سعی نکنید بعد از بیداری کودک او را فورا بخوابانید بلکه مقداری بعد از بیدار شدن کودک با او حرف زده و از وی بپرسید چه خوابی دیده و سعی کند حس ترس خود را توصیف نماید.
گفتگو با کودک: به کودک فرصت دهید تا درباره تجربیاتش و خواب‌هایش صحبت کند. شنیدن با دقت این موضوعات می‌تواند به کودک احساس مهم بودن منتقل کند که تجربیاتش مهم است و والدین از او حمایت می‌کنند.
ایجاد محیط آرام و امن: مطمئن شوید که محیط خواب کودک آرام و امن است. این شامل استفاده از چراغ خواب، رفع عوامل ترسناک از اتاق خواب، و ایجاد یک روتین ثابت برای خواب کودک است.
اطمینان به کودک: والدین باید به کودک اطمینان دهند که می‌تواند با هراس‌های خود در خواب مقابله کند. به کودک آموزش دهید که می‌تواند از تکنیک‌های تنفسی و آرامش‌بخش استفاده کند تا خودش را آرام کند.
مشاوره با متخصصین: در صورتی که هراس شبانه کودکان (childrens-night-terrors) بسیار شدید است و به زندگی روزمره آنها تأثیر منفی دارد، مشاوره با متخصصین روانشناسی یا پزشکان متخصص می‌تواند کمک کننده باشد. آنها می‌توانند راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند و راه‌های درمانی مناسب را توصیه کنند.
اهمیت حمایت و رفتار مثبت والدین در مدیریت هراس شبانه کودکان بسیار بزرگ است و می‌تواند بهبود قابل توجهی در کیفیت خواب و رفتار کودکان داشته باشد.
آیا کودک مبتلا به هراس شبانه باید در کنار والدین بخوابد یا نه؟
پاسخ دادن به سوال آیا کودک باید در کنار والدین بخوابد یا نه، بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله سن کودک، فرهنگ خانواده، و شرایط خاص خوابیدن والدین و کودک است. در این مورد باید به نکات زیر توجه کرد:
سن کودک: در مواردی، کودکان کوچک‌تر ممکن است با بودن در کنار والدین احساس امنیت بیشتری کنند و بتوانند با خوابیدن در کنار والدین، هراس شبانه‌ای که دارند را کاهش دهند. اما برای برخی کودکان بزرگتر، این موضوع ممکن است موجب وابستگی شدید به حضور والدین شود و باعث افزایش هراس شبانه شود.
شرایط خاص خوابیدن والدین و کودک: برخی از والدین و کودکان ممکن است برای خوابیدن در یک اتاق احساس راحتی و امنیت بیشتری کنند، در حالی که برخی دیگر به صورت جداگانه بیشتر احساس راحتی می‌یابند.
آموزش مهارت‌های خواب: برای کودکان بزرگتر، آموزش مهارت‌های خواب مانند مدیریت استرس، تنفس عمیق، و تمرینات آرامش بخش می‌تواند به کاهش هراس شبانه کمک کند، بدون اینکه نیاز به حضور مستمر والدین داشته باشد.
پذیرش شرایط و خواسته‌های خانواده: برای هر خانواده، راهکارها و روش‌های مدیریت هراس شبانه ممکن است متفاوت باشد. مهم است که خانواده بر اساس شرایط خود و با توجه به نیازهای کودک، تصمیمات مناسبی بگیرد.
مطلب مفید دیگر: چرا کودکان کابوس می بینند؟
با این وجود، مهم است که بدانید هیچ راه حل یک‌اندازه‌ای برای همه وجود ندارد. بهتر است با مشاوره با پزشک یا متخصص روانشناسی، تصمیمات خود را بگیرید و بر اساس نیازها و شرایط خود و کودک، راه‌حل مناسب را انتخاب کنید.
توجه داشته باشید که تنبیه‌های سخت و ناپایدار می‌توانند به هراس شبانه کودکان منجر شوند. این تجربه ممکن است احساسات نگرانی و نفرت نسبت به خواب در کودکان ایجاد کند.
کلام آخر
هراس شبانه تا حدی در کودکان طبیعی است اما به عنوان والیدن سعی نکنید تا به صورت ناگهانی و یا با استفاده از تنبیه کردن کودک خود را متقاعتد کنید که نباید بترسد. واکنش‌های شما می‌تواند به شدت کودک را تحت تاثیر قرار دهد. کمک گرفتن از روانشناسان متخصص در حوزه کودک و نوجوان می‌تواند هم برای از بین بردن هراس شبانه کودکان و هم برای ارائه اموزش‌های لازم در شما مفید باشد.
