افسردگی یکی از رایج‌ترین اختلالات روانی در جوامع امروزی محسوب می‌شود و بروز آن در هر سن و جنسیتی ممکن است. یکی از دوره‌هایی که بیشترین احتمال بروز افسردگی را دارد مربوط به دوره نوجوانی و در دوران بلوغ است؛ به‌طوری که با بروز نشانه‌های افسردگی در این دوره، عملکرد تحصیلی و اجتماعی نوجوانان تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این مقاله با هدف بررسی علائم افسردگی در نوجوانان، عوامل و راهکارهای درمانی آن، به بررسی این اختلال روانی در دوره نوجوانی می‌پردازد.
فهرست مطالب
دلایل افسردگی در نوجوانان
افسردگی یکی از مشکلات روانی رایج در نوجوانان است که می‌تواند زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. دلایل افسردگی در نوجوانان بسیار متفاوت بوده و ممکن است شامل موارد زیر باشد.
۱- اضطراب و استرس‌های زیاد: فشارهای اجتماعی، تحصیلی و خانوادگی می‌توانند باعث افزایش استرس در نوجوانان شده و در نتیجه باعث افسردگی شوند. رابطه بین استرس و افسردگی در نوجوانان بسیار پیچیده است و به شدت متاثر از موارد مختلفی مانند شرایط زندگی، فشارهای اجتماعی، روابط خانوادگی و مسائل روانی است. افسردگی و استرس در کودکان و نوجوانان می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی، کاهش عملکرد تحصیلی آن‌ها و حتی خطرات جدی مانند خودکشی شود.
در صورتی که افسردگی و استرس به صورت مداوم و شدید در نوجوانان و کودکان وجود داشته باشد، بهتر است به یک متخصص روانشناسی مراجعه کرده و نسبت به درمان اقدام شود.
۲- مشکلات خانوادگی: مشکلات خانوادگی مانند جدایی والدین، نارضایتی از سبک زندگی و گاهی اوقات احساس سرخوردگی در آن‌ها می‌توانند باعث افسردگی در نوجوانان شوند.
۳- مشکلات اجتماعی: عدم قبولی در گروه‌های هم‌سالان، بلوغ دیررس در پسران، تنبیه‌های بدنی و موارد دیگر می‌توانند باعث افسردگی شوند.
۴- عوامل فیزیولوژیک: تغییرات هورمونی، کم خوابی و سبک نامنظم زندگی می‌توانند سبب ایجاد علائم افسردگی در نوجوانان شوند. افسردگی یک اختلال روحی است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل فردی، اجتماعی و فرهنگی قرار بگیرد. چند مورد از عوامل فیزیولوژیکی که می‌تواند در ظهور این اختلال اثرگذار باشد شامل موارد زیر است.
اختلالات هورمونی: تغییرات در هورمون‌ها و اختلالات در تعادل هورمونی، به خصوص در دوران نوجوانی، می‌تواند سبب ایجاد افسردگی در این گروه شود. در دوران نوجوانی، سطح هورمون‌های جنسی مثل تستسترون در پسران و استروژن در دختران، بالا رفته و می‌تواند به ایجاد احساسات شدیدی مثل افسردگی و بی قراری در آن‌ها منجر شود.
کمبود ویتامین D : کمبود ویتامین D می‌تواند باعث ایجاد افسردگی گردد. ویتامین D به صورت طبیعی از راه خورشید جذب می‌شود و کمبود آن معمولا به خاطر عدم قرارگیری کافی در معرض نور خورشید و نیز عدم مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین D رخ می‌دهد.
مشکلات خواب: کمبود خواب یا خواب نامناسب در دوران نوجوانی و بلوغ طبیعی است با این حال اگر این عدم توازن به حالت نرمال باز نگردد می‌تواند در ایجاد افسردگی در نوجوانان مؤثر باشد.
مشکلات تحصیلی: فشارهای تحصیلی مانند فشار برای کسب موفقیت از سمت والدین، مقایسه شدن با سایرین، ناکامی در امتحانات و سایر موارد می‌تواند باعث افسردگی در نوجوانان شوند.
پیشنهاد ما به شما : درمان وسواس فکری نوجوانان
نشانه ها و علائم افسردگی در نوجوانان
افسردگی یکی از رایج‌ترین مشکلات روانی در نوجوانان است که می‌تواند تأثیرات بسیاری بر روی زندگی آنان داشته باشد. در ادامه به بررسی علائم افسردگی در نوجوانان می‌پردازیم.
اولین نشانه افسردگی در نوجوانان، تغییرات شدید در رفتار آنان است. نوجوانان افسرده تمرکز کمتری برای انجام کارهای خود دارند و بین حالت‌هایی مانند کاهش میزان فعالیت، خستگی، بی اشتهایی و زیاد خوابیدن دائما در حال تغییر هستند. نوجوانان دچار اختلال افسردگی ممکن است از هم‌کلاسی‌های خود فاصله بگیرند و علاقه‌ای به ارتباط داشتن با دیگران نداشته باشند.
همچنین این افراد به طور غیر معمولی وسواسی‌تر می‌شوند و به نوعی با نشخوار فکری در جنگ هستند. این نوجوانان در مدرسه ممکن است تا از دروس و تکالیف مدرسه دائما ناراضی و با افت تحصیلی روبه‌رو شوند.
نشانه دیگر افسردگی در نوجوانان، وجود احساسات ناهنجار است. نوجوانان افسرده ممکن است به طور مداوم احساس انزجار، ناراحتی، ناامیدی، ترحم، و به طور کلی حالتی افسرده و ناراحتی را تجربه کنند. آن‌ها به سختی می‌توانند علاقه خود را به یک فیلم، یک بازی و یا سایر فعالیت‌هایی که در دوره‌ای دوست داشتند اکنون نشان دهند.
بی‌حسی یا بی‌تفاوتی در این دوره سبب می‌شود تا آن‌ها با گذشت زمان و پیشرفت بیماری، دچار افکار خودکشی نیز شوند.
علاوه بر این در علائم افسردگی در نوجوانان ممکن است تغییراتی در شیوه تفکرشان نیز دیده شود. آن‌ها ممکن است به طور کلی به خود و دیگران انتقادهای نادرستی وارد کنند و در مورد توانایی‌های خود شک داشته باشند.
موضوعات مرتبط : راه های نجات از افسردگی
نشانه‌های افسردگی
به طور کلی نشانه‌های افسردگی در نوجوانان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1. احساس بی‌اشتهایی و عدم علاقه به کارهایی که قبلا از آن‌ها لذت می‌بردند.
2. بی‌خیالی و کاستی از انگیزه برای انجام کارها به‌ویژه در مدرسه و تحصیلات
3. خستگی و افت انرژی نسبت به قبل
4. احساس غم و ناراحتی بدون دلیل خاصی
5. اضطراب و نگرانی زیاد
6. کاهش در عملکرد پیشرفت تحصیلی و کاهش علاقه به موضوعات درسی
7. اختلالات خواب و تغییر در شیوه خواب
8. تغییر در رفتار و شخصیت، از جمله رفتارهای هشدار دهنده مثل خود آسیبی و افکار خودکشی
9. دشواری در تمرکز و توجه بر روی کارها
10. افکار منفی و پریشان کننده
همچنین، افسردگی در نوجوانان ممکن است با علائم بدنی مانند درد شکمی، سردرد، آسم و اختلالات گوارشی همراه باشد که در صورت متوجه شدن این نشانه‌ها در نوجوان خود، بهتر است با یک متخصص اعصاب و روان مشورت کنید.
پیشنهاد ما به شما : رفتار با نوجوان پرخاشگر و بی ادب
با افسردگی نوجوانان چه کنیم؟
افسردگی در نوجوانان از بزرگ‌ترین چالش‌های سلامت روان جوامع بشری به شمار می‌رود. درمان این اختلال بستگی به عوامل زیادی دارد که با توجه به علائم افسردگی در نوجوانان، نوع افسردگی و شخصیت فرد متفاوت است. در ادامه به برخی از راهکارهای درمان افسردگی در نوجوانان پرداخته می‌شود.
1- مشاوره روانشناختی: مشاوره روانشناختی یکی از روش‌های مؤثر در درمان افسردگی است. در این روش تلاش می‌شود تا با بررسی عوامل موثر در بروز و تشدید افسردگی از جمله ایده‌های منفی، نگرش‌های نامناسب و الگوهای رفتاری غلط، برای نوجوان درگیر افسردگی، راهکارهای موثر و سازنده ارائه شود.
مشاوره روانشناختی معمولاً با استفاده از فنون و تکنیک‌های متعددی از جمله یادگیری مهارت‌های مقابله با استرس و اضطراب، تغییر الگوهای مفهومی و تغییر در نگرش، نقد و بررسی تصورات نادرست و جلوگیری از پیش‌روی فکرهای منفی در ذهن نوجوانان سعی در از بین بردن بیماری می‌کنند.
در مراحل اولیه درمان، ممکن است نتایج به دست آمده از مشاوره بسیار کم باشند، اما در طولانی مدت با اعتماد به مشاور و دنبال کردن راهنمایی های او، باعث شادابی و به دست آوردن روحیه سالم در نوجوان می‌شود. نکته‌ای که شما باید به عنوان والدین در مراحل درمانی به آن توجه کنید این است که صبور باشید و عجله کردن را برای مشاهده نتیجه مثبت در فرزندتان کنار بگذارید.
در کل، مشاوره روانشناختی به عنوان یک روش درمانی برای تمام افراد افسرده مفید و موثر است و می‌تواند با ادغام سایر روش‌های درمانی مانند دارو درمانی بهبود شرایط روانی در فرد را تسریع کرده و به طور قابل توجهی کیفیت زندگی آن‌ها را ارتقا دهد.
دارو درمانی: داروهای ضد افسردگی می‌توانند در برخی از موارد بهترین گزینه برای درمان علائم افسردگی در نوجوانان باشند. اما این نکته بسیار حائز اهمیت است که با توجه به عوارض جانبی این داروها، در مواردی که فرد افسرده به شدت دچار این اختلال است، دارو درمانی همراه با روش‌های دیگر به کار گرفته می‌شود.
تغییر رژیم غذایی: تحقیقات علمی نشان می‌دهد که رژیم غذایی ممکن است برای درمان افسردگی موثر باشد. افرادی که رژیم غذایی سالمی از پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین و مواد معدنی دارند اغلب کمتر در معرض خطر افسردگی قرار می‌گیرند. نوجوانان به صورت کلی علاقه زیادی به مصرف غذاهای چرب یا مواد قندی دارد و این موضوع می‌تواند با به هم زدن تعادل هورمونی در این گروه سنی حساس، سبب ایجاد افسردگی شود.
یکی از مواد غذایی که به درمان افسردگی کمک می‌کند، اسید چرب امگا-۳ است که در موادی مانند ماهی، بادام و .. وجود دارد. این اسید چرب به عنوان یک آنتی‌الترناتیو عمل می‌کند یعنی سبب ایجاد تعادل هورمونی و برقراری توازن در آن شده و در نتیجه سبب کاهش التهاب و بهبود عملکرد مغز می‌شود. همچنین مصرف ویتامین D که در ماهی، تخم مرغ، شیر و غیره یافت می‌شود نیز به درمان افسردگی کمک می‌کند.
از طرفی، برخی مواد غذایی مانند شکلات، قهوه، نوشیدنی‌های الکلی، غذاهای چرب و غذاهای پرکالری نیز ممکن است علائم افسردگی را تشدید کنند. برای دریافت حداکثر تأثیر از رژیم غذایی در کنترل افسردگی، بهتر است نیازهای روزانه خود از مواد مغذی مانند غذاهای الیاف‌دار، میوه‌ها و سبزیجات، پروتئین‌های کم چرب و محصولاتی با ارزش غذایی بالا را با کمک یک متخصص تغذیه و روانشناس خود یادداشت کنید.
تغییر شیوه زندگی: افزایش فعالیت‌های بدنی، خواب کافی، تخلیه استرس و بازیابی آرامش به کاهش افسردگی و بهبود حالت روحی کمک می‌کند.
درمان مبتنی بر شناخت: روش درمانی مبتنی بر شناخت یکی از روش‌های درمانی بسیار موثر برای درمان علائم افسردگی در نوجوانان و سایر اختلالات روانی است. به کمک این روش، فرد می‌تواند متوجه این موضوع شود که چه عاملی سبب ایجاد فشار روانی در وی شده و نحوه مقابله با این فشار چیست.
تلفیق دو یا چند روش: بسیاری از روانشناسان برای درمان بیماری‌های روانی با در نظر گرفتن نوع و شدت پیشرفت بیماری، جنسیت، سن و سایر عوامل، سعی در استفاده از روش‌های مختلف درمانی می‌کنند. استفاده از روش درمانی تلفیقی مانند ترکیب درمان روانشناختی با تغییر رژیم غذایی یا بررسی میزان خواب با سایر روش‌های درمانی می‌تواند درمان افسردگی را تسریع بخشد.
