در تعریف خجالت و کمرویی میتوان گفت به معنای احساس منفی از عزت نفس پایین و عدم اعتماد به نفس داشتن در برقراری ارتباط با دیگران، وجود احساس شرم در هنگام صحبت کردن با دیگران و پنهان کردن عواطف و احساسات واقعی خود است. افراد خجالتی احساس بدی دارند و حس می‌کنند که در هنگام حضور در جمع، نباید حرف بزنند و خود واقعی خود را نشان ندهند. خیلی از افراد در طول زندگی‌شان حداقل یکبار با خجالت مواجه شده‌اند. این مشکل در روابط عاطفی، کاری و اجتماعی تأثیرات منفی دارد و برای یک ارتباط سالم باید حل شود.
فهرست مطالب
دلیل خجالت و کمرویی چیست؟
خجالت معمولا ناشی از یکی از سه دلیل زیر است:
شکل گرفتن تصویر ضعیف و نادرست از خود
این مشکل معمولا به دلیل تربیت در دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد. وقتی شما فکر می‌کنید که بی ارزش هستید و به درد هیچ کاری نمی‌خورید و برای خوشایندی دیگران، خودتان را با دیگران مقایسه می‌کنید، این موضوع باعث می‌شود خود واقعی شما پنهان شود و همیشه سعی می‌کنید رفتار خودِ واقعیتان را نشان ندهید. این مشکل معمولا توسط والدینی رخ می‌دهد که با تنبیه خشن فرزندانشان را تحقیر و یا با مقایسه آنها با دیگران، کودکان خجالتی را تربیت می‌کنند.
اضطراب
اگر اضطراب شما بیش از حد است، ممکن است به کمرویی بینجامد. این اضطراب معمولا به دلیل نگرانی‌های پیشین شما شکل می‌گیرد و ممکن است شما نتوانید به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنید. وقتی در کنار دیگران هستیم و احساس می‌کنیم که آنها به ما توجه می‌کنند، ممکن است احساس بیش از حد حساسیت و سختگیری داشته باشیم. فکرها و الگوهای منفی در ذهن ما اضطراب را به وجود می‌آورند و موجب می‌شود که به هر حرکتی که می‌کنیم بسیار فکر کنیم. در بیشتر موارد، احساس می‌کنیم اشتباهاتی را در فعالیت‌های خود انجام داده‌ایم. بنابراین، ترجیح می‌دهیم حرفی نزنیم و کاری نکنیم تا احتمال اینکه اشتباهی از سوی ما صورت گیرد، کاهش یابد.
توصیف نادرست از خود
یکی دیگر از دلایل خجالت و کمرویی این است که خودمان را به عنوان یک فرد خجالتی توصیف کرده‌ایم و برچسب خجالتی بودن را به خودمان زده‌ایم. این فعل در مورد چگونگی شناخت و احساسات خود، تاثیرات منفی دارد و ممکن است باعث شود که با تلقین غلط خود به خود، نوعی از عادت روانی و سبک زندگی پایدار برای خود به وجود بیاوریم. در نتیجه، این مفهوم روی شما ثابت می‌ماند و شما به عنوان یک فرد خجالتی شناخته می‌شوید که این امر می‌تواند منجر به کمرویی شود.
ترس از قضاوت و طرد شدن
انسان به طور ذاتی تمایل به ارتباط با دیگران و تأیید شدن از سوی آنها دارد. به همین دلیل، افراد دوست ندارند که دیگران درباره آنها نظرات منفی داشته باشند. ترس از قضاوت شدن توسط دیگران و سپس طرد شدن یکی از مهمترین عواملی است که باعث ایجاد حس خجالت در انسان می‌شود. این خصوصیت در افرادی که خودشان مدام خودشان را قضاوت می‌کنند بیشتر دیده می‌شود. بطور طبیعی، بیشتر افراد ترجیح می‌دهند تعاملات اجتماعی آرامی را تجربه کنند، تا دیگران از آنها ارزیابی منفی کنند.
احساس کم بودن
افرادی که احساس کم بودن دارند، معمولاً مقایسه‌های اجتماعی غیر واقعی انجام می‌دهند و خود را در مقابل شخصیت‌های خارق‌العاده یا خیلی برون‌گرا قرار می‌دهند. این افراد فرصت‌های اجتماعی جدید را به‌خاطر این باور که دیگران همیشه آنها را ضعیف ارزیابی می‌کنند، رها می‌کنند. به همین ترتیب، این احساس هم مانع از بهبود مهارت‌های ارتباطی و روابط اجتماعی این افراد و در نتیجه منجر به خجالت و کمرویی می‌شود.
پرورش افکار منفی در خود
با داشتن افکار منفی، فرد پیش از ورود به موقعیت اجتماعی، احساس بدی در مورد آن دارد و از شرمنده شدن در این موقعیت پیش از ورود به آن می‌ترسد. به عبارت دیگر، کسانی که دارای افکار منفی هستند، احتمالاً در رویدادهای اجتماعی ایجاد شرم و ترس بیشتری دارند.
یکی از کتاب‌هایی که ممکن است به شما در رهایی از افکار منفی کمک کند، کتاب “مرا بیرون بیاور” اثر پیتر هیمل است. این کتاب به مفاهیمی مانند بهبود خود، دستیابی به اعتماد به‌نفس و از بین بردن افکار منفی می‌پردازد و می‌تواند برای کسانی که در برقراری تعاملات اجتماعی با مشکل روبرو هستند، مفید باشد.
مقالات مرتبط : روش ها و راه حل های افزایش مهارت های ارتباطی
ریشه های حس خجالت و کمرویی چیست؟
خجالت و کمرویی، معمولا به خاطر یکی از دلایل زیر است:
کمبود اعتماد به نفس
یکی از مهمترین علل خجالت، کمبود اعتماد به نفس است. هنگامی که اعتماد به نفس شما پایین است، فکر می‌کنید که به دلیل عدم توانایی‌هایی که دارید، نیاز به پنهان کردن خود، بازی نقش یا نقش‌های دیگر و … دارید و در نتیجه، برای بیان نظرات و احساسات خود به خودتان اعتماد نمی‌کنید. این عدم اعتماد به نفس ممکن است در اصل یکی از ریشه‌های خجالت برای شما باشد.
به طور خلاصه، افراد خجالتی و کم رومایه، معمولا به دلیل کمبود اعتماد به نفس خود نسبت به وضعیت های مختلف، احساس نامطئین بودن نسبت به دیگران و خودکم‌بینی دارند.
شکل‌گیری تصویر نادرست از خود
با شکل‌گیری تصویر نادرست از خود، یعنی تصویری که با توجه به تربیت در دوران کودکی و نوجوانی شخص برای خودش شکل می‌گیرد، شخصیت فرد تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. زمانی که فکر می‌کنیم که به هیچ کاری نمی‌توانیم برسیم و ناراضی از خودمان هستیم، تلاش می‌کنیم با شبیه‌سازی رفتار دیگران به نظر خوب و دوست‌داشتنی برسیم و خودمان را پنهان کنیم. این کار باعث می‌شود که هویت واقعی ما پنهان شود و احساسات ما از جمله احساسات واقعی مانند عصبانیت، ناراحتی و اضطراب، تحت تأثیر قرار گرفته و پنهان شوند.
تنبیه در دوران کودکی
به همین دلیل، افرادی که در دوران کودکی و نوجوانی با مقایسه با دیگران و یا تنبیه شدید مواجه شده‌اند، به خصوص تربیت شدید توسط والدین، دارای خجالت و کمرویی می‌شوند. در نتیجه، این افراد امکان نشان دادن رفتار واقعی خود را ندارند و هیچ احساسی از شخصیت خود ارائه نمی‌دهند.
حساس بودن به خود
وقتی در کنار دیگران هستیم و به نظر می‌رسد که توجه آنها به ما است، ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به کارهای خود احساس کنیم و به سختگیری در برابر خود و عملکردمان بیفزاییم. این فکرها و الگوهای منفی در ذهنمان، اضطراب را به وجود می‌آورند و مانع از ارائه بهترین عملکرد ما می‌شوند. از طرفی، در بسیاری از موارد، احساس می‌کنیم که کارهایمان را اشتباه انجام داده‌ایم. به همین دلیل، ممکن است ترجیح دهیم کمتر حرف بزنیم یا کاری انجام ندهیم، تا احتمال اینکه اشتباهی از سوی ما صورت گیرد، کاهش یابد.
برچسب زنی
ممکن است دلایل خجالت و کمرویی گاهی این باشد که شخص خودش را یک فرد خجالتی می‌شناسد و برچسب خجالتی بودن به خود می‌زند. اگر این اتفاق روی داده باشد، ذهن شخص این برچسب را به عنوان یک ویژگی ثابت در خودش می‌پذیرد و با آن زندگی می‌کند. این تلقین غلط می‌تواند عواقب منفی برای زندگی شخص داشته باشد و باعث شود که شخص از فرصت‌ها و تجربیات بیشتری دوری کند.
مقالات مرتبط : وسواس فکری چیست علت بروز، علائم و راه های درمان آن
راه های درمان کم رویی و خجالتی بودن
در اولین قدم، برای رفع مشکل کم حرفی باید شروع به بررسی دلایل آن کنید. برای این منظور، می‌توانید با بررسی و تحلیل موقعیت‌های مختلفی که در آنها دچار کم حرفی شده‌اید، سعی کنید به دلیل آن را مشخص کنید.
بیایید وضعیتی را در نظر بگیریم که در محیط کار، در جمع خانواده، در جمع دوستان و… احساس خجالت و کمرویی می‌کنید. باید بررسی کنید که این کم حرفی و کمرویی به دلیل چه عواملی ایجاد می‌شود؟ آیا به دلیل ارزیابی و مقایسه با سایر همکاران هست؟ آیا به دلیل سرزنش مدیر در محیز کار می‌باشد؟ آیا به دلیل سابقه ذهنی تلخی که از تجارب گذشته با جنس مخالف داشته تشکیل شده است؟
پس از شناسایی دلایل آن، باید خود را مجبور به برخورد درست در برابر آن دلیل کنید. به دوستان و خانواده خود درخواست کمک کنید تا با شما درست برخورد کنند، یا با مدیران خود ملاقات کنید تا به صورت کاملاً منطقی و رسمی با او در مورد مشکلاتتان صحبت کنید و از او بخواهید در این باره توضیح دهد. در صورت حل نشدن مشکلات باید به فکر تغییر محیط زندگی و کار خود باشید.
افزایش اعتماد به نفس
یکی از راه‌های مؤثر افزایش اعتماد به نفس و آمادگی برای صحبت کردن با دیگران، انجام تمرین‌های خودشناسی و مشاهده خود در آینه است. در این راستا، می‌توانید روزی 15 الی 20 دقیقه در آینه با خودتان صحبت کرده و به میمیک صورت، زبان بدن، لحن و محتوای گفتگوی خود دقت نمایید. حتما با خودتان در آینه تماس چشمی برقرار کنید که در افزایش اعتماد به نفس و تسلط بر ارتباطات کمک می‌کند.
این تمرین به شما کمک می‌کند تا با زبان بدن، گفتار و میمیک صورت خود آشنا شوید و نکات بهبود خجالت و کمرویی را بفهمید. علاوه بر آن، با صحبت کردن با خودتان و شنیدن صدای خود، می‌توانید موانع ذهنی خود را شناسایی کنید و آنها را برطرف کنید. با این تمرین‌های خودشناسی، پیشنهاد می‌شود که به صورت منظم و در طولانی مدت ادامه داده شود تا نتایج بهینه‌ی آن به دست آید.
از خود انتظار بالایی نداشته باشید
وقتی در نظر دارید در جمعی صحبت کنید، بهتر است توقع نداشته باشید که یک سخنرانی بی عیب و نقص و تأثیرگذار داشته باشید. در واقع، آنچه اهمیت دارد، شروع ارتباط برای صحبت در جمع است. در ابتدا، بهتر است صحبت خود را به قسمت‌های کوتاه تقسیم کنید. یکی از راه‌های خوب برای شروع صحبت، استفاده از یک پرسش کوتاه است. با این کار، شما فرصتی برای دریافت بازخورد از مخاطبین به دست می‌آورید و در طول پاسخ آنها، می‌توانید رشته کلام خود را بیشتر به دست بیاورید و بهتر بر خود مسلط شوید.
بنابراین، بهتر است در زمان شروع صحبت با دوستان یا همکاران خود، از یک پرسش کوتاه استفاده کرده و تلاش کنید با دریافت بازخورد، خود را در ادامه کلام بهبود بخشید.
مقالات مرتبط : آموزش مهارت نه گفتن در کار روابط دوستی و …
چطور به سادگی با اعتماد به نفس صحبت کنیم؟
بهتر است افکار خود را به صورت گفتاری بیان کنید تا دیگران هم بشنوند؛ زیرا حرف زدن درباره افکار شما می تواند شهامت شما را افزایش دهد و به شما کمک کند که بر کمرویی‌تان غلبه کنید. با انجام این کار، دیگران می توانند با زاویه‌ای کاملاً جدید و متفاوتی به شما نگاه کنند. اگر هنوز نگران هستید و اضطراب دارید، می توانید به اصول سه‌گانه‌ی زیر توجه کنید:
- ذهن آرام داشته باشید.
- خونسرد باشید.
- افکارتان را منسجم کنید.
این کار نباید تنها یک حرف باشد، بلکه هر کدام از این موارد را واقعاً در نظر گرفته و در کاربرد آنها برای رفع خجالت و کمرویی پایبند باشید. چشمانتان را ببندید و هر کلمه را با رعایت اصول فوق آرام و شمرده تکرار کنید. در هر بار ادای هر کلمه، خود را در حالت‌های آرام، خونسرد و با افکار منسجم تصور کنید.
یک ژست صحیح و جذاب می‌تواند با ارسال پیام‌هایی که به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهد بر شما تسلط پیدا کند، برای شما خیلی مؤثر باشد. به عنوان مثال، با داشتن یک زبان بدن مناسب که شامل حالت ایستاده و نگاه مستقیم به شخص مقابل است، شما می‌توانید اعتماد به نفس‌تان را نشان دهید و به دیگران نشان دهید که آماده‌اید به بهترین شکل ممکن در مورد موضوع مورد بحث صحبت کنید. به دنبال این هدف، می‌توانید با انجام تمرینات مناسب برای بهبود زبان بدن خود اطمینان و اعتماد به نفس خود را تقویت کنید. به عنوان مثال، با ایستادن و ورزش‌هایی که به بهبود تعادل و استقامت بدن کمک می‌کنند، می‌توانید به روحیه و اعتماد به نفس بیشتری دست یابید.
ایده بدهید
اگر به عنوان یک شنونده فعال در یک مکالمه شرکت کنید، ایده‌های بیشتری برای محورهای مختلف مکالمه در ذهنتان شکل خواهد گرفت. با اضافه کردن یک موضوع جدید به مکالمه، می‌توانید به راحتی محتوای مفیدی را به گفتگو اضافه کنید. پرداختن به نقشه مفهومی ذهنی شما نیز به شما در انتخاب بهترین مکان برای اضافه کردن موضوع کمک می‌کند. به یاد داشته باشید که باید از دزدکی گوش دادن به بحث دیگران بپرهیزید و بهتر است منتظر شدید تا در مکالمه دعوت شوید یا به زمانی که مناسب است شرکت کنید. همیشه باید به حریم شخصی دیگران احترام بگذارید و از دخالت غیرمجاز در مکالمات دیگران پرهیز کنید.
با جملات ساده شروع کنید
در صورتی که شروع گفتگوی جدید برای شما سخت است، می‌توانید با یک جمله ساده و دوستانه شروع به صحبت کنید. به عنوان مثال، می‌توانید با پرسیدن «حال شما چطور است؟» یا استفاده از جملات مشابه آن، نحوه‌ی حال دوستان و همکاران خود را پرسیده و صحبت را راه‌اندازی کنید. در ضمن، در مورد ماجراهای جالب و جذابی که ممکن است به تازگی با شما رخ داده یا به آنها برخورد کرده‌اید، نظرتان را به اشتراک بگذارید.
اگر دیدید که طرف مقابل شما به ادامه‌ی گفتگوی جدید علاقه دارد، با ارائه نظرات و پرسش‌های بیشتر ادامه دهید. هیچ چیز بهتر از این نیست که در محیطی دوستانه و راحت، برای شروع گفتگوی خوبی آماده باشید.
خودباوری و اعتماد به نفس
بیان خودباوری و اعتماد به نفس می‌تواند در مقابله با خجالت و کمرویی مؤثر باشد. اگر می‌توانید اعتماد به نفس خود را در جمع حفظ کنید و حرف خود را بزنید، این می‌تواند بسیار کارآمد باشد. خجالتی نباشید، زیرا این تنها باعث نگرانی و استرس می‌شود. به خودتان ایمان داشته باشید که توانایی دارید و اگر احساس خجالت یا دست‌پاچگی می‌کنید، می‌توانید شخص دیگری را در نظر بگیرید تا این احساس را کمتر کنید. این ممکن است با عقل جور نباشد، اما از انجام آن برای خودتان سود خواهید برد.
اگر از دست دادن کنترل در سابقه خود نگران هستید، سعی کنید اعتماد به نفس خود را تضعیف نکنید، زیرا در غیر این صورت، تنها مشکل را بیشتر می‌کنید. به خاطر داشته باشید که شما شگفت‌انگیز هستید، و اگر دیگران این را نمی‌بینند یا درک نمی‌کنند، این مشکل آنهاست. اگر به آنها نشان دهید که چه کسی هستید و چه توانایی‌هایی دارید، آنها متوجه ایده‌های عالی و اشتیاق و اراده شما می‌شوند و به دانش و توانایی شما احترام خواهند گذاشت.
مشکلاتی که در اثر خجالت و عدم اعتماد به نفس به وجود می آیند
فرض کنید شما فردی خجالتی هستید. آیا پیش‌آمده که در محیط‌های مختلف احساس کرده‌اید حقوق شما پایمال شده است، ولی نتوانستید حرفی بزنید یا اعتراضی کنید؟ برای افراد خجالتی، این صحنه یکی از آشناترین صحنه‌ها است و به نوعی یکی از نشانه‌های شایع افراد خجالتی است. این افراد به دو دلیل سکوت می‌کنند: یکی بخاطر خجالت و کرویی زیرا می‌ترسند که دیگران آنها را مسخره کنند و نتوانند به خوبی از حقوق خود دفاع کنند، و دیگری بخاطر فداکاری و اینکه ترجیح می‌دهند از حق خود گذشته و آسیب نبینند. با این حال، این کار به هیچ عنوان فداکاری نخواهد بود
عدم تصمیم‌گیری
در مواقعی که نتوانید نظرات خود را به راحتی بیان کنید و در مواقعی که نیاز به دفاع از عقاید خود دارید ساکت باشید، دیگران به جای شما تصمیم خواهند گرفت. فرزندان خجالتی در خانواده معمولاً به محض بزرگتر شدن، به روانشناس می‌روند و شکایت می‌کنند که در خانه به خواسته‌ها و توقعاتشان توجهی نمی‌شود. در حقیقت، ممکن است خود آنها مقصر باشند که همیشه ساکت مانده‌اند و اجازه داده‌اند که دیگران بر این باور باشند که بهتر از هر کسی (حتی بهتر از خود آن فرد) صلاحشان را می‌داند و برایشان تصمیم‌گیری می‌کند.
بسیاری از افراد، شغل و رشته تحصیلی خودشان و حتی ازدواجشان را مطابق با نظر خانواده پیش می‌برند که در نهایت، به پشیمانی و نارضایتی منجر می‌شود. در اینجا این نکته بسیار مهم است که نظر خانواده در بسیاری از موارد حائز اهمیت است، اما تا زمانی که اجبار و تصمیم‌گیری به جای فرد نرسیده باشد، به نظر خانواده توجه کردن بهتر است. هیچ کس به اندازه شما نمی‌داند که چه نیازهایی دارید و چه کارهایی برای شما لذت‌بخش است، بنابراین بسیار طبیعی است که تصمیماتی که دیگران برایتان می‌گیرند، ممکن است باعث شود که احساس کنید زندگیتان بی‌روح کننده و کسل کننده است.
عدم بیان خواسته‌ها
ممکن است شما با کودکان دریر خجالت و کمرویی که در محیط‌های شلوغ و جمع‌های جدید پشت والدینشان می‌ایستند، آشنا باشید. این کودکان به دلیل خجالت و ترس از جمعیت اغلب ترجیح می‌دهند که والدین خود را به عنوان یک سنگر برای خودشان استفاده کنند. این مشکل در بزرگسالان هم دیده می‌شود؛ افرادی که خجالتی هستند، حتی در سنین بالا می‌توانند به خوبی با حضور والدین یا دیگر افراد به صحبت کردن و بیان نیازها و خواسته‌های خود بپردازند.
وابسته به دیگران هستند
افراد خجالتی حتی در زمانی که رستوران یا کافه می‌روند، همچنان حس می‌کنند نیازمند داشتن همراه هستند، چرا که از جمع بیشتری فرار می‌کنند و برای اعتماد به نفس داشتن، همیشه به دنبال داشتن همراه هستند. اگر فرد خجالتی را به تنهایی بگذارید، به دلیل باور عمیق شخصیت آن فرد، ممکن است او برخی از کارهای خود را انجام ندهد یا از برنامه‌های خود عقب بماند؛ به دلیل آن‌که عقیده دارد بدون حضور دیگران نمی‌تواند زندگی خود را به سمت جلو ببرد. البته شاید این باور را به صراحت بیان نکند، اما این یک باور ذهنی است که فرد خجالتی از آن رهایی پیدا نمی‌کند.
کمرویی دانش آموزان و مشکلات آن
کمرویی دانش‌آموزان یکی از موانع اصلی رشد و شکوفایی فردی آنها است. بسیاری از دانش‌آموزان به دلیل کمرویی دچار افت تحصیلی می‌شوند و از شرکت در فعالیت‌های کلاسی خودداری می‌کنند. آنها در کارهای گروهی مشارکت نمی‌کنند مگر اینکه از جانب معلمان تشویق شوند.
برای از بین بردن و یا کاهش کمرویی دانش‌آموزان، روش‌های مختلفی وجود دارد، اما باید توجه داشت که زیاده‌روی و توجه بیش از حد به آنان ممکن است سبب ایجاد سوءبرداشت در دانش‌آموزان کم‌روی شود. گاهی اوقات دانش‌آموزان در برابر توجه و اصرار بیش از اندازه، حالت تدافعی به خود می‌گیرند و از قبل منزوی‌تر می‌شوند.
بهتر است که برای کاهش خجالت و کمرویی دانش‌آموزان، شیوه‌های آموزشی جذاب، متنوع و مبتنی بر نیازهای آنان به کار گرفته شود. همچنین، ایجاد فضاهای امن و محبت‌آمیز، تشویق و تمجید از پیشرفت‌های آنان و نظارت موثر و سازنده بر حضور و فعالیت دانش‌آموزان، می‌تواند بهبود مشکل کمرویی ایشان را بهبود.
