یکی از موضوعاتی که بسیاری از خانواده‌ها را درگیر و نگران کرده است وجود تمایلات پرخاشگرایانه در کودکان است. برای کنترل پرخاشگری کودکان ما در این مقاله توضیحات کامل و جامعی را ارائه کرده‌ایم، پس مطالعه این مقاله را تا انتها از دست ندهید.
فهرست مطالب
چرا پرخاشگری در کودکان خطرناک است؟
پرخاشگری در کودکان به معنی رفتاری است که شامل خشونت، تهاجم، بد رفتاری، فحاشی و ایجاد مشکل برای دیگران باشد. پرخاشگری ممکن است به دلیل مشکلات شخصیتی، وجود والدین پرخاشگر، عدم توجه به نیازها، اهمیت ندادن به احساسات کودک و همچنین فشارهای فرهنگی و اجتماعی به وجود آید.
پرخاشگری در کودکان بسیار رایج است و معمولاً در سنین بین ۲ تا ۱۱ سالگی بیشتر دیده می‌شود. برخی از دلایل پرخاشگری در کودکان عبارتند از: خانواده ناکارآمد، کمبود مهارت‌های اجتماعی، مشکلات درونی و شخصیتی، بیماری‌های روانی و کمبود علاقه به مدرسه است.
پیشگیری از پرخاشگری
برای پیشگیری از پرخاشگری در کودکان، باید به دنبال تدابیری مانند آموزش مهارت‌های اجتماعی، تشویق به گفتگو و تبادل نظر، تقویت خودکنترلی کودک و پشتیبانی از رفتارهای مثبت، باشید. در صورتی که پرخاشگری در کودک مشکلی برای کودک یا دوستانش به همراه داشته باشد، بهتر است با یک روانشناس مشورت کنید.
پرخاشگری در کودکان، اگرچه ممکن است برخی اوقات طبیعی به نظر برسد، اما در بلند مدت می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. از یک سو، کودکان پرخاشگر ممکن است برای همکلاسی‌هایشان یک خطر جدی به شمار بروند و موجب زخمی و آسیب‌های جسمی در آنها شوند. از سوی دیگر، پرخاشگری می‌تواند به مشکلات رفتاری جدی در آینده منجر شود. از جمله این مشکلات می‌توان به مشکلات اجتماعی، نارضایتی شدید، ناامنی شخصیتی، اختلال ضد اجتماعی و حتی افسردگی اشاره کرد.
پرخاشگری کودکان به معنای رفتاری است که شامل رفتار خشونت‌آمیز باشد. این رفتارها در برخورد با دیگران، ممکن است شامل تهدید، حمله جسمی، توهین کلامی و بی‌توجهی به حرف‌های والد و در حالت شدیدتر، حمله با اشیاء نیز باشد. این نوع رفتار در کودکان ممکن است در مقابل خانواده، بچه‌های دیگر در محیط آموزشی، یا هر فرد بزرگسال دیگر، صورت بگیرد.
علت پرخاشگری در کودکان، ممکن است به دلیل فراموشی تمرین درست از لحاظ جسمی و روانی از سوی والدین، محدودیت در رسیدگی به نیازهای روانی و اجتماعی، محیط بیرونی ناامن، تجربه زیادی از خشونت سطح بالا توسط والدین و یا عوامل اجتماعی دیگر مانند بیکاری و فقر باشد.
اگر شما به دنبال کاهش پرخاشگری کودک خود هستید، باید به کارگیری روش‌هایی مانند تشویق کودک به احترام گذاشتن به دیگران، ایجاد روابط اجتماعی سالم برای کودک، بیان مثال‌های صحیح از رفتار خود و تماشای انواع برنامه‌های تلویزیونی با مضمون‌های مثبتپرخاشگری کودک خود را کاهش دهید.
مقالات مرتبط با کودکان : ناخن جویدن کودکان و راه های درمان آن
چگونه پرخاشگری کودکان را کاهش دهیم؟
پرخاشگری در کودکان به مفهومی گفته می‌شود که در آن کودک از رفتار خشونت آمیز و فیزیکی و یا انعطاف ناپذیر استفاده می‌کند تا به دیگران آسیب برساند. این رفتار ممکن است در مقابل همکلاسیان، اعضای خانواده و حتی سایر افراد انجام شود. تقویت مثبت و تقویت منفی، دو مفهوم کلیدی در روانشناسی هستند که برای توصیف رفتارها و شیوه‌های تقویتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسیاری از روانشناسان برای کاهش پرخاشگری کودکان از این دو شیوه استفاده می‌کنند.
تقویت مثبت به معنی ارائه پاداش یا امتیاز در پاسخ به رفتار مثبت است. به عبارت دیگر، اگر یک شخص یک رفتار مطلوب انجام دهد، او به شیوه مثبت تقویت می‌شود، برای مثال، یک بچه‌ی خردسال که نسبت به خود یا دیگران رفتار خوبی دارد والدینش برای تشویقش به شدت از او تعریف کرده و او را تحسین می‌کنند، در واقع دارند با تقویت مثبت، او را تشویق به ادامه یا بهبود رفتار دوست داشتنی‌اش می‌کنند.
در مورد تقویت منفی، معنی آن تنبیه یا کاهش مجازات است. یعنی اگر کسی رفتار نامطلوبی داشته باشد، پس به او مجازات اعمال می‌شود و این باعث می‌شود شخص به رفتار منفی دیگر توجه نکند. برای مثال، کودکی که به حرف والدینش اهمیتی نمیدهد و بعد از به هم ریختن اتاق وسایلش را جمع نمی‌کند باید تقویت منفی شود. در تقویت منفی شما به هیچ عنوان از تنبیه بدنی استفاده نمی‌کنید بلکه صرفا کودک را با محدودیت مواجه می‌کنید. برای مثال او را از دیدن تلویزیون و یا انجام فعالیتی که دوست دارد محروم کنید و برایش دلیل انجام این کار را به خوبی توضیح دهید.
در نظر داشته باشید که تقویت مثبت و تقویت منفی ممکن است با توجه به شرایط و رفتارهای مورد نظر در کنار یکدیگر به کار روند. هدف این دو نوع تقویت در هر صورت افزایش رفتار مطلوب و کاهش رفتار نامطلوب است.
مقالات مرتبط : تعریف پرخاشگری از دیدگاه روانشناسان انواع پرخاشگری و علت به وجود آمدن آن
چه رفتاری نشان دهنده پرخاشگری در کودکان است؟
توجه به نشانه‌های پرخاشگری کودکان بسیار دارای اهمیت است زیرا شما با توجه کردن به این نشانه‌ها می‌توانید از بروز خشونت‌های جدی‌تری در آینده پیشگیری کنید. در ادامه بعضی از نشانه‌های عینی را برایتان بازگو می‌کنیم.
نشانه‌های عینی شامل
نشانه‌های عینی شامل مواردی هستند که شما می‌توانید به صورت آشکار آنها را در رفتارهای کودک خود ببینید. در این باره بهتر است که کاملا هشیار باشید زیرا بعضی از والدین گمان می‌کنند که فرزندشان درکی از خشونت ندارد و به همین دلیل نسبت به رفتارهای خشونت آمیز کودک خود بی‌توجهی می‌کنند.
- افزایش خشونت بدنی، اختلاف‌های فردی و خشونت در بازی با اسباب‌بازی‌ها و دوستان
- نشانه‌های بی قراری و آشفتگی، بد رفتاری کلامی، رفتار پر خطر
- تمایل به تمرکز بر روی خشونت، موسیقی و فیلم‌های خشونت آمیز و کتاب‌های نامناسب
- عدم داشتن سلوک رفتاری با معلمان، همکلاسی‌ها، والدین و دیگر افراد
- بیش فعالی در کودکان
رابطه بیش فعالی و خشونت در کودکان
در کودکان، بیش فعالی ممکن است باعث کاهش میزان توجه و کنترل وضعیت رفتاری شود. این وضعیت ممکن است منجر به ایجاد اختلالات رفتاری و منجر به ایجاد حس پرخاشگری کودکان شود. برای مثال، کودکی که بیش فعال است و توانایی کنترل خود را ندارد، ممکن است به طور عادی به محیط‌هایی که حاوی خطرات و تنش‌ها هستند، وارد شده و با دیگر کودکان درگیر خشونت شود.
از دیگر عوارض بیش فعالی در کودکان، کاهش میزان توجه است که می‌تواند به عدم کنترل احساسات و رفتارهای نامناسب منجر شود. برای مثال، در مقابل محیط‌های تحریک‌زا مانند وجود صداهای بلند یا تماشای تصاویر پر هیجان، کودکان بیش فعال ممکن است آسیب‌هایی به دیگران یا به خود برسانند.
کودکان بیش فعال، به شدت دارای ویژگی‌هایی مانند محرک‌پذیر بودن، عدم کنترل خود، تصمیم‌گیری نادرست و خشن بودن باشند به همین دلیل است که روانشناسان با تحقیقات گسترده بر روی این کودکان دریافتند که تمایل این کودکان به انجام رفتارهای پرخطر زیاد است. از این رو، پیش بینی کنترل خشونت در کودکان بیش فعال در هنگام رشد، بهبود رفتار جسمانی و شناختی، ارائه یک محیط آسوده و مانا برای کودک، بهبود تغذیه، کاهش تحریکات اجتماعی و محیطی و وجود کانون شناخت برای مهار پرخاشگری در این کودکان بسیار مهم است و والدین باید در این زمینه آموزش ببینند.
دلایل پرخاشگری در کودکان
دلایل پرخاشگری در کودکان می‌تواند بسیار گوناگون باشد و اغلب به عوامل مختلفی مانند محیط اجتماعی، خانواده، ویژگی‌های فردی و موارد زیر بستگی دارد:
تجربه خشونت
کودکانی که شاهد خشونت در خانواده، مدرسه، اجتماع یا تلویزیون بوده‌اند، تمایل به رفتارهای پرخاشگرانه بیشتری نسبت به دیگران دارند. تحقیقات زیادی در این باره صورت گرفته است و اکثریت روانشناسان با هم توافق دارند که تماشای محتوای خشونت آمیز در تلویزیون و یا کارتون‌های کودکانه، دعوا و یا جروبحث‌های والدین و یا خشونت فیزیکی و شنیدن خشونت کلامی در والدین می‌توان سبب ایجاد رفتارهای پرخاشگرایانه شود.
محدودیت در رسیدگی به نیازهای اجتماعی و روانی
پرخاشگری کودکان موضوعی است که ارتباطی نزدیک با نیازهای کودک دارد. کودکان بیش از هر فرد دیگری نیاز به توجه و دریافت حمایت از سمت خانواده دارند. در صورتی که والدین نسبت به نیازهای کودک خود بی‌توجهی کنند و یا اینکه نسبت به کودکان خود حمایت عاطفی و یا روحی نداشته باشند کودک دچار پرخاشگری خواهد شد. بسیاری از والدین به علت بی‌تجربگی درکی از نیازهای کودک خود ندارند و از طرفی با این نیازها حتی آشنا نیستند؛ به همین خاطر داشتن اطلاعات و دانش در این باره بسیار مفید است.
عدم آموزش مهارت‌های اجتماعی
کودکانی که مهارت‌های اجتماعی تقویت نشده دارند و نمی‌دانند چگونه با تعرض و نارضایتی دیگران در خانواده یا دوستان خود برخورد کنند، به تمایل داشتن به رفتارهای پرخاشگرانه گرفتار می‌شوند. داشتن مهارت‌های اجتماعی به آموزش والدین وابسته است به همین خاطر شما به عنوان یک والد باید این رفتارها را به کودک خود بیاموزید.
ویژگی‌های فردی
کودکانی که دارای ویژگی‌های فردی نظیر ناتوانی در بیان احساسات باشند و علاوه بر این در برقراری رابطه با دیگران و یا هم سن و سال‌های خود ناتوان هستند به راحتی به رفتارهای پرخاشگرانه روی می‌آورند. بعضی از کودکان به صورت ژنتیکی و درونی تمایل به پرخاشگری از دوران کودکی دارند به همین دلیل تلاش نداشته باشید تا با توجیح کم سن و سال بودن رفتار کودک خود را کم اهمیت جلوه دهید.
عوامل اجتماعی
عواملی مانند فقر، بیکاری، اختلافات فرهنگی و دیگر عوامل اجتماعی نیز ممکن است عواطف پرخاشگرانه را در کودکان برانگیخته کند. محیط اجتماعی، هم سن و سالان در مهدکودک یا مدرسه و یا محیطی که کودک در آن رشد می‌کند همه در برانگیختگی خشونت تاثیرگذار هستند.
عدم تقویت مهارت‌های اجتماعی
مهارت‌های اجتماعی باید از سنین کم به کودک آموزش داده شود تا کودک بتواند با محیط و دیگر افراد رابطه سالم داشته باشد. هنگامی که والدین به دلیل فقر فرهنگی و یا اهمیت ندادن به این موضوعات کودک را نادیده می‌گیرند این موضوع سبب می‌شود تا رشد اجتماعی کودک دچار مشکل شود. در نتیجه هنگام ورود به مدرسه و یا محیط بزرگتری به نام اجتماع کودک به دلیل نداشتن شناخت و اطلاعاتی درباره رفتار با دیگران ممکن است رفتارهای پرخاشگرایانه از خود نشان دهد.
خانواده ناایمن
خانواده یکی از مهم‌ترین محیط‌هایی است که کودک خود را در آن شکل می‌دهد، بنابراین پرخاشگری کودکان، می‌تواند در نتیجه مشکلات خانوادگی از قبیل جدایی، مشکلات مالی، استفاده از مواد مخدر یا مشروبات الکلی توسط والدین، تنش‌های خانوادگی و یا سوء استفاده عاطفی و جنسی از کودکان رخ دهد. خانواده باید یکی از محیط‌های امن برای کودک باشد و هنگامی که در چنین محیطی عشق و آرامش دریافت نشود کودک تنها به پرخاشگری و بروز عقده‌های درونی خود به صورت مخرب دست می‌زند.
مقالات مرتبط : روانشناسی و مشاوره کودک و نوجوان
عوامل درونی پرخاشگری در کودکان
عوامل درونی که ممکن است بر پرخاشگری کودکان تأثیر داشته باشند عبارتند از:
✔️ مشکلات روانی: مشکلات روانی مثل ناراحتی‌های روحی، اضطراب، افسردگی، اختلالات رفتاری و اختلال‌های خوردن، ممکن است عامل پرخاشگری در کودکان باشند.
✔️ تفکرات شخصیتی: برای مثال، کودکانی که به تفکرات منفی، مانند عصبانیت، خشم، احساس بی ارزشی، احساس غیر قابل قبول بودن یا افسردگی مبتلا هستند، ممکن است خود را به عنوان فردی ضعیف احساس کنند و بشناسند.
✔️ نوع پرورش: کودکانی که برای بدست آوردن چیزی از پدر و مادرشان می‌ترسند و هیچ گاه خواسته‌های خود را مطرح نمی‌کنند به دلیل انباشت حجم عقده‌ها و کمبودهای درونی به خشونت روی می‌آورند.
✔️ نحوه کنترل خشم: کودکان که نحوه کنترل خشم خود را نمی‌دانند، ممکن است با عکس العمل‌های شدید برای رسیدن به هدفشان تلاش کنند. این کودکان معمولا با زور و تهدید والدین به خواسته‌های خود خواهند رسید. عدم رسیدگی به رفتارهای خشونت آمیز کودکان، می‌تواند باعث افزایش این رفتارها در آینده شود، بنابراین ضروری است که به پرورش مناسب کودکان و یادگیری مهارت‌های اجتماعی به منظور کاهش رفتارهای خشونت آمیز در آنها توجه شود.
عوامل بیرونی پرخاشگری در کودکان
برخی از عوامل بیرونی که ممکن است منجر به پرخاشگری کودکان شوند عبارتند از:
فرهنگ خشونت آمیز در خانواده‌ها: در برخی از جوامع و فرهنگ‌ها، خشونت و تنش بین افراد، به عنوان راهی برای حل مشکلات مطرح است. این فرهنگ خشونت آمیز ممکن است باعث شده باشد که کودکان نیز به رفتارهای خشونت آمیز عادت کنند و با استفاده از آنها، مشکلات خود را حل کنند.
تجربه‌های خشونت آمیز: تجربه‌های خشونت آمیز در خانواده، مدرسه، محل کار یا در جامعه ممکن است باعث شود که کودکان با رفتارهای خشونت آمیز آشنا شوند و سپس آن رفتارها را تقلید کنند. برای مثال والدینی که کودکان خود را تنبیه بدنی می‌کنند و یا الفاظی را به کار می‌برند که عزت نفس کودک را نابود کند سبب می‌شوند تا کودک با پرخاشگری آشنا شده و همان رفتارها را در جامعه تکرار کند.
روش‌های درمان پرخاشگری کودکان
برای درمان پرخاشگری کودکان، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. در ادامه به برخی از روش‌های معمول درمان برای کاهش پرخاشگری در کودکان اشاره می‌کنم:
آموزش مهارت‌های اجتماعی:
این روش شامل آموزش کودکان درباره شیوه‌های ارتباطی، داشتن رفتار صلح‌آمیز و همدلانه است. برای اینکه کودک شما بتواند رفتارهای سالم و مثبتی از خود در جامعه نشان دهد باید خود شما در ابتدا این مهارت‌ها را در خودتان تقویت کنید. کودکان آینه رفتاری والدین هستند و هر آنچه را که ببینند تقلید می‌کنند. به همین خاطر هر اندازه که شما در مقابل کودک خود رفتار سازنده‌ای داشته باشید به همان اندازه کودکتان از پرخاشگری دورتر خواهد شد.
تشویق به تبادل نظر:
بسیاری از والدین بر این عقیده هستند که کودکان به دلیل داشتن سن پایین توانایی صحبت کردن و یا مشارکت در صحبت‌ها را ندارند. این تصور کاملا اشتباه است زیرا بسیاری از بنیان‌گذاران نظریات روانشناسی بر این عقیده هستند که کودکان موجودات بسیار باهوشی هستند که تنها فرقشان با بزرگسالان در جسه و اندازه آنها می‌باشد. به همین دلیل سعی کنید تا کودکان را در بحث‌های خود مشارکت دهید و از آنها درباره احساسات و چرایی رفتارهایشان سوال بپرسید. یکی از دلایل پرخاشگری همان گونه که گفته شد به دلیل بی‌توجهی به احساسات کودکان است. به همین خاطر با صحبت کردن درباره عواطفشان می‌توانید تا حد زیادی به آنها در کنترل پرخاشگری کمک کنید.
تقویت خودکنترلی کودکان:
جلوگیری از پرخاشگری کودکان باید همراه با آموزش خودکنترلی باشد. تقویت خودکنترلی به معنای این است که به کودکان با زبان خودشان بسیاری از مفاهیم مانند انواع احساسات را بیاموزید. کودکان باید به مانند بزرگسالان با یکسری از مفاهیم احساسی آشنا شوند تا بتوانند به مرور زمان خودشان را کنترل نمایند. در این باره می‌توانید از یک متخصص و روانشناس کودک و نوجوان کمک بگیرید.
پشتیبانی رفتارهای مثبت:
پشتیبانی و تقویت رفتارهای مثبت کودکان، به طور مستقیم به کاهش رفتارهای خشونت‌آمیز آنها کمک می‌کند. این احساس قدردانی، احساسات مثبتی در فرهنگ کودک ایجاد می‌کند. پشتیبانی از رفتارهای مثبت کودک نباید همراه با باج دادن و یا اغراق باشد بلکهدر حد اعتدال و با در نظر گرفتن میزان کار مثبتی که انجام شده است باید در نظر گرفته شود.
تنبیه:
تنبیه بدنی به طور عمده باعث ایجاد سرکوب در کودکان شود و به جای کاهش پرخاشگری، باعث افزایش آن شود به همین خاطر از انجام آن خودداری کنید. منظور ما از تنبیه ایجاد فضایی برای محروم کردن کودک از انجام فعالیت‌هایی است که او بسیار دوست دارد. تنبیه یا محرومیت باید به صورت مداوم ادامه پیدا کند تا رفتار صحیح در کنار اعمال تشویق و تقویت در کودک نهادینه شود.
مشاوره و راهنمایی توسط یک روانشناس:
در صورتی که کودک دچار پرخاشگری شده است، بهترین راهکار این است که به کمک روانشناس، به کودکان کمک کنیم تا راه‌هایی برای کنترل خشونت خود پیدا کنند. روانشناسان نیز معمولا توصیه می‌کنند که والدین باید مستقیما در فرآیند کاهش پرخاشگری کودک در جلسات مشاوره شرکت کنند تا علاوه بر کاستن از پرخاشگری کودک، مهارت والدین نیز افزایش پیدا کند.
رابطه پرخاشگری کودکان با سن و سال آنها
رابطه پرخاشگری کودکان با سن و سال آنها ممکن است متفاوت بوده و به عوامل مختلف مربوط باشد. اما در کل، می‌توان گفت که پرخاشگری در کودکان به طور معمول در سنین ابتدایی بیشتر از دیگر سنین رخ می‌دهد و با گذر زمان کاهش می‌یابد.
در سنین ابتدایی، هنوز کودکان قادر به کنترل احساسات خود نیستند و با افزایش سن، مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود می‌بخشند و به آرامش درونی بیشتری دست پیدا می‌کنند. با این حال، در بعضی موارد، پرخاشگری در سنین بالاتر نیز دیده می‌شود و این ممکن است به دلیل عواملی مانند محیط زندگی، تجربه مورد خشونت قرار گرفتن ، تجربه‌های منفی با دیگر کودکان و یا مشکلات روانی باشد.
بنابراین، هیچ رابطه ثابتی بین سن کودکان و پرخاشگری آنها وجود ندارد و عوامل مختلفی می‌توانند بر رفتارهای آنها تأثیر بگذارند. به همین دلیل، مهم است که والدین و سایر اعضای خانواده در دوران کودکی فرزندشان با تمرکز کردن بر مهارت‌ها و توانایی‌های کودکشان شرایط مدیریت خشونت را فراهم کنند.
