اختلال شخصیت وابسته یکی از انواع اختلالات شخصیتی در نظام روانی افراد است که با الگوی وابستگی بیش از حد به دیگران و ترس از رهایی در روابط، یا از دست دادن شریک عاطفی به همراه استرس شدید ظاهر میشود. افراد مبتلا به این اختلال، وابستگی زیادی به دوستان، خانواده و دیگر افرادی دارند که نزدیک به آنها هستند و برای حفظ روابط، سعی می‌کنند تا همیشه در حالت ایده‌آل قرار بگیرند. ما در این مقاله می‌خواهیم با معرفی این اختلال به توضیح علائم و درمان آن بپردازیم؛ پس تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.
فهرست مطالب
علائم اختلال شخصیت وابسته چیست؟
افراد دچار اختلال شخصیت از نوع وابسته، با شکاکیت و هراس از دست دادن روابط، ممکن است رفتارهای عجیب و غریبی از خود به نمایش بگذارند و موفقیت در روابط می‌تواند برایشان به معنای هدف زندگی باشد. این اختلال، می‌تواند با افسردگی و اختلالات اضطرابی همراه باشد و برای درمان آن ممکن است از روش‌های شناختی-رفتاری و داروها استفاده شود.
اختلال شخصیت وابسته، وابستگی به دیگران، ناتوانی در ایجاد روابط سالم و موفق با سایر افراد را به تصویر می‌کشد. برخی از علائم این اختلال شامل موارد زیر میشود :
✅ وابستگی شدید به دیگران و ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های مستقلانه
✅ ناتوانی در تحمل انتقادات و ابراز نظرات متضاد با دیگران
✅ بی‌ثباتی عاطفی و تنش در روابط
✅ ترس و وجود نوعی خجالت در انجام کارها
✅ ناامنی در ارتباطات و نداشتن قدرت حمایت از خود و تصمیم‌گیری‌ها
بسیاری از افراد معمولا از این ویژگی‌ها برخوردار هستند، اما در صورتی که این خصوصیات تأثیر شدیدی بر کیفیت زندگی یا روابط شخصیتی فرد داشته باشد، می‌تواند نشانه‌ی این اختلال باشد. در صورت بروز هر گونه شک به این موارد، بهتر است با روانشناسان مشورت کنید.
نشانه‌های وجود اختلال شخصیت وابسته
این اختلال که با نام Dependent Personality Disorder (DPD) نیز شناخته میشود، همانطور که اشاره کردیم یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که ممکن است در برخی افراد وجود داشته باشد. برخی از نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته عبارتند از:
بی‌ثباتی در روابط شخصی : افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در روابط شخصی خود بسیار بی‌ثبات باشند و در برابر خشم و ناراحتی همسران یا دوستانشان، بسیار حساس شده و واکنش‌های شدیدی از خود نشان دهند. این اتفاق معمولا زمانی رخ می‌دهد که این اختلال با سایر مشکلات و بیماری‌های روانی آمیخته شود.
ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های روزانه : افراد مبتلا به این اختلال توانایی انجام تصمیم‌گیری‌های روزانه را نیز ندارند. آنها نمی‌توانند به‌طور مستقل تصمیماتی درباره زندگی خود بگیرند و برای تصمیم‌گیری درباره شخصی‌ترین موضوعات نیز نیاز به مشورت و دریافت راهنمایی از اطرافیان خود دارند.
وابستگی زیاد به دیگران : همانطور که اشاره کردیم شاخص‌ترین ویژگی افراد درگیر با این اختلال، وابستگی جنون آمیزی به اطرافیان است. مرگ عزیزان برای این افراد به منزله فروپاشی ساختار روانی آنها می‌باشد و به همین جهت اقدام به خودکشی، افسردگی شدید و اعتیاد در این گروه بسیار زیاد است.
ترس‌های غیر منطقی : یکی دیگر از نشانه‌های وجود اختلال شخصیت وابسته در افراد این است که آنها دائما با افکار و ترس‌های غیر منطقی درگیر هستند. ترس از تنهایی، ترس از دیده نشدن، ترس از رها شدن و موارد دیگر سبب ایجاد نوعی نشخوار فکری و ضعف شخصیتی در این افراد میشود.
حس ضعف و بی‌ارزشی: افراد مبتلا به این اختلال احساس می‌کنند که بدون پشتیبانی و راهنمایی دیگران توانایی انجام فعالیت‌های روزانه خود را از دست می‌دهند و ارزش خود را نیز در کارهای روزانه کمتر از دیگران می‌دانند.
پیشنهاد میکنیم برای مشاوره روانشناسی که بصورت تخصصی در این مرکز انجام میشود با ما تماس بگیرید.
توجه داشته باشید که برخی افراد ممکن است برخی از این نشانه‌ها را داشته باشند اما تشخیص این اختلال در آنها رد شود. در نظر داشته باشید که تشخیص افتراقی این اختلال باید حتما توسط یک روانشناس و متخصص صورت بگیرد به همین خاطر با مشاهده چند مورد از این نشانه‌ها یا علائم اقدام به برچسب‌زنی در افراد نکنید.
انواع اختلال شخصیت وابسته
همانطور که اشاره کردیم (ependent Personality Disorder (DPD در دسته‌بندی اختلالات شخصیتی قرار می‌گیرد و ممکن است به چندین شکل و با نشانه‌های مختلف ظاهر شود. برخی از انواع اختلال شخصیت وابسته به شرح زیر است.
👈 اختلال شخصیت وابسته از نوع الگوبرداری
افراد در این دسته، شخصیت خود را بر اساس دیگران و الگوهای مشخصی که برای خود به عنوان آرمان‌ها و اهداف قرار داده‌اند شکل می‌دهند و می‌خواهند در جامعه به قدرتی شبیه به الگوها باشند.
👈 اختلال شخصیت وابسته از نوع عدم اعتماد به خود
افرادی که در این دسته قرار دارند، در تصمیم گیری‌های خود دچار تردید و شک هستند و برای تصمیم‌گیری به نظرات دیگران نیاز دارند.
👈 اختلال شخصیت وابسته نوع افسرده
این نوع از اختلال در افرادی رخ می‌دهد که احساس تنهایی و پوچی در رابطه دارند و به دنبال رابطه‌ای با احساس نزدیکی بیشتر و امن‌تر هستند.
👈 اختلال شخصیت وابسته نوع ترس از رها شدن
افراد در این دسته به دنبال آرامش و امنیت در رابطه هستند و دائما به این فکر می‌کنند که اگر از همسر، دوست یا فرد دیگری که به آنها وابسته هستند، جدا شوند، نمی‌توانند زندگی خود را ادامه دهند.
تعریف شخصیت وابسته از دیدگاه‌های مختلف روانشناسی
تعریف شخصیت وابسته ممکن است از دیدگاه‌های مختلف روانشناسی متفاوت باشد، اما به طور کلی شخصیت وابسته به فردی اطلاق میشود که در روابطش با دیگران وابستگی زیادی به آنها دارد و فقدان ارتباط با آنها برایش سختی فراوانی به دنبال خواهد داشت. روانشناس و نظریه پردازی به نام بالبی، نظریه جالبی درباره ایجاد این اختلال داشت.
به نظر او دلبستگی دارای سه سبک است. سبک اول، وابستگی ایمن است که در آن، کودک از دوران کودکی ارتباط سازنده و امنی با والد خود در ضمیرش شکل می‌دهد. ایجاد این نوع سبک دلبستگی تا حد زیادی به نوع تربیت والدین باز می‌گردد.
سبک دیگر اضطرابی است که در آن کودک برای برخورد و ایجاد نوعی پایگاه امن وابستگی دچار شک و تردید است. این کودکان برای ارتباط‌گیری با والدین خود به شدت مضطرب هستند و در مواردی بدون وجود والدین خود نیز بی‌قرار و گوشه‌گیر می‌شوند. بیشتر اختلالات و نارسایی‌های شخصیتی به دلیل شکل گیری سبک اضطرابی در افراد است.
سبک آخر از نظر بالبی، اجتنابی است. در این سبک کودک با والدین خود ارتباط نمی‌گیرد و به نوعی از او دوری می‌کند. این کودکان در نبود والدین هیچ واکنشی از خود نشان نمی‌دهند و کودکانی بی‌تفاوت هستند.
با این حال علت ایجاد اختلال شخصیت وابسته در افراد می‌تواند از منظر رویکردهای مختلف روانشناسی متفاوت باشد که در ادامه به معرفی علل ایجاد از منظر رویکردهای مختلف خواهیم پرداخت.
👈 رویکرد روانشناختی
برخی روان‌پروری‌ها معتقدند که شخصیت وابسته در اثر ناموفقیت در ارتباط با شخصیت ابراز عشق و نیاز اجتماعی در کودکی شکل می‌گیرد. برخی والدین در کودکی شخصیت کودک را در زمینه هم‌دلی، اهتمام و احترام به نیازهای کودک پرورش نمی‌دهند و این موضوع می‌تواند باعث شود که کودک در بزرگسالی به شخصیت وابسته تبدیل شود.
👈 رویکرد رفتار گرایانه
برخی رفتارگرایان به شخصیت وابسته به عنوان یکی از نتایج نادرست هنگام آموزش دیدن از سمت والدین می‌پردازند. آنها معتقدند که اگر افراد بیش از حد به دیگران وابستگی داشته باشند این موضوع بسیار خطرناک است و در اثر این وابستگی، استقلال خود را از دست می‌دهند.
👈 رویکرد روانشناسی پویا
از دیدگاه این رویکرد، شخصیت وابسته به خاطر ناتوانی‌های درونی و فرایندی در ساختار شخصیت فردی در برابر تعاملات اجتماعی شکل می‌گیرد. این رویکرد معتقد است که افرادی که شخصیت وابسته دارند، در فرایند شناخت خویش دچار اشکال و سوگیری شده‌اند و با ترجیح دادن آرمان‌های فراشخصی بر زندگی خود، توانایی تعامل قابل قبول با محیط پیرامون خود را از دست داده‌اند.
👈 رویکرد روانکاوی
از دیدگاه این رویکرد، اختلال شخصیت وابسته به دلایل پیچیده‌تری نسبت به رویکردهای دیگر شکل می‌گیرد. روانکاوان معتقدند که فردی که درگیر شخصیت وابسته است بیشتر انرژی روانی خود را تحت تاثیر دیگران شکل می‌دهد و همین موضوع سبب میشود تا فرد در برابر تعاملات اجتماعی نقش کمتری ایفا کند.
👈 رویکرد پذیرش و تعهد
به زبان ساده، این رویکرد معتقد است که وابستگی بیش از حد به دیگران در اثر عدم تعهد در درون خود فرد است.
درمان اختلال شخصیت وابسته
درمان این اختلال همانند دیگر اختلالات شخصیتی بسیار چالش برانگیز است و به دلیل ماهیت بیماری، درمان آن بسیار طولانی و پیچیده است. درمان این اختلال به اصلاح الگوی رفتاری و فکری فرد و پیشرفت در نحوه برخورد و ارتباط با دیگران مرتبط است.
درمان این اختلال معمولاً با ارائه مشاوره و درمان شناختی-رفتاری شروع میشود و در برخی موارد ممکن است نیاز به انجام درمان دارویی با داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب و مهار کننده‌های رفتاری داشته باشد.
مطلب پیشنهادی به شما : درمان اضطراب اجتماعی
همچنین، حمایت خانواده و دوستان نیز در این راه از اهمیت بسیاری برخوردار است. به هرحال، برای رسیدن به سرانجام درمان و مشاهده نتایج قابل قبول به صبر، پایبندی و صمیمیت بالا نیاز دارید.
ازدواج با فردی که به اختلال شخصیت وابسته مبتلاست چگونه است؟
همانطور که اشاره کردیم اختلال شخصیت وابسته یک اختلال شخصیتی است که معمولاً با وابستگی بیش از حد به دیگران همراه است و ممکن است منجر به مشکلاتی در روابط شخصی و اجتماعی شود. بهتر است بدانید که این افراد معمولا جذب کسانی می‌شوند که دارای اختلال مرزی یا دو قطبی هستند.
دلیل این موضوع این است که افراد دو قطبی به دنبال فردی برای اعمال قدرت و وابسته کردن به خود و افراد وابسته نیز علاقه مند به دلبسته بودن هستند.
در صورت تمایل به ازدواج با فردی که دارای این اختلال است، باید به دقت در نظر گرفت که آیا طرف دیگر آمادگی و تلاش برای مدیریت بیش از حد وابستگی و احتمال کم کردن آنها را دارد یا خیر.
همچنین، ممکن است نیاز باشد تا به عنوان همسر او نقش مشاور و پشتیبانی را بازی کنید و تحت هدایت، نظارت روانشناختی و درمانی، بهترین حالت را برای روابط خود با همسرتان به دست آورید. در هر صورت، باید به دقت این تصمیم را مورد بررسی قرار داده و با چشم باز و با آگاهی پذیرفتن هزینه ها و فواید، این ازدواج را انجام دهید.
تشخیص وابستگی شخصیتی
تشخیص وابستگی شخصیتی در یک فرد می‌تواند دشوار باشد، زیرا این وابستگی می‌تواند به شکل‌های مختلفی پدیدار شود و به سبب پنهان بودن اغلب مشخص نیست. با این حال، برخی علائمی که می‌توانند نشان دهنده وابستگی شخصیتی باشند، عبارتند از:
✅ نگرانی شدید درباره رابطه و ترس از رها شدن
✅ بی‌اعتمادی شدید به خود و نیاز به تایید از طرف دیگران
✅ بی‌تفاوتی نسبت به نیازها و مشکلات خود و تمرکز بیشتر بر رضایت دیگران
✅ رفتارهای کنترل کننده و سوءاستفاده از اطلاعاتی که از شریک خود دریافت می‌کنند.
✅ عدم توانایی در برقراری روابط سالم با افراد دیگر در زندگی
در صورتی که شما در همسر پیشنهادی خود این علائم را مشاهده کردید، می‌توانید به یک مشاور خانواده یا متخصص روانشناسی مراجعه کنید تا به طور دقیق تشخیص دهید که آیا همسر آینده شما دارای اختلال شخصیت وابسته است یا خیر.
