یکی از چالش‌هایی که بسیاری از والدین ممکن است در جریان تحصیلی فرزند خود آن را تجریه کنند موضوع مشکلات یادگیری در کودکان است. اهمیت این موضوع و تشخبص به موقع آن در رشد فردی و اجتماعی کودک موثر است. به همین دلیل ما در این مقاله با توضیح کامل انواع مشکلات یادگیری در کودکان، علائم و راهکارهای درمان را توضیح می‌دهیم. شما می‌توانید در صورت دریافت مشاوره حرفه‌ای و تشخیص جامع با کلینیک مشاورکده در ارتباط باشید.
فهرست مطالب
اختلال یادگیری چیست؟
اختلال یادگیری یک وضعیت است که در آن کودکان دشواری‌ها یا مشکلاتی در فرآیند یادگیری و استفاده از مهارت‌های تحصیلی دارد. این مشکلات معمولاً رویکردها، روش‌های یادگیری، استفاده از زبان، خواندن، نوشتن، یا درک مفاهیم ریاضی و علوم و … اثر می‌گذارد. اختلالات یادگیری ممکن است در حوزه‌های مختلفی از زندگی تحت تأثیر قرار گیرند، از جمله تحصیلات، شغل، روابط اجتماعی و خودکارآمدی فرد. برخی از اختلالات یادگیری شایع شامل اختلال یادگیری خواندن (مانند دیسلکسی)، اختلال یادگیری ریاضی (مانند دیسکالکولی) و اختلال یادگیری نوشتن (مانند دیسگرافی) است.
علل ایجاد اختلال و مشکلات یادگیری در کودکان ممکن است متنوع باشند و شامل عوامل ژنتیکی، محیطی و شرایط فردی مختلفی باشند. درمان و مدیریت اختلال یادگیری معمولاً با توجه به نوع و شدت مشکلات، نیازهای فردی و موارد مرتبط دیگر تعیین می‌شود و ممکن است شامل مشاوره، آموزش مهارت‌های خاص، و در برخی موارد مصرف داروها و مداخلات درمانی دیگر باشد.تشخیص و مدیریت صحیح اختلال یادگیری می‌تواند به کودکان کمک کند تا مهارت‌های ضروری را بیاموزد و خودباوری و اعتماد به نفسش را بهبود بخشد، که در نهایت از کیفیت زندگی و موفقیت اجتماعی او تأثیر می‌گذارد.
انواع اختلالات یادگیری
انواع اختلالات یادگیری متنوع هستند و هر یک ممکن است بر روند یادگیری و عملکرد تحصیلی فرد تأثیر بگذارند. برخی از اختلالات یادگیری رایج شامل موارد زیر می‌باشند:
1. دیسلکسی (اختلال یادگیری خواندن)
فرد دشواری در خواندن و درک مفاهیم مطالب را تجربه می‌کند. این اختلال ممکن است با مشکلات در تشخیص حروف، روابط بین صداها و نوشتن کلمات همراه باشد. دیسلکسی یکی از اختلالات یادگیری است که بر روی مهارت خواندن و درک مطلب تأثیر می‌گذارد. کودکان دارای مشکل دیسلکسی دشواری‌هایی در تشخیص حروف، تشخیص رابطه بین صداها و نوشتن کلمات دارند. این اختلال معمولاً در حوزه خواندن و نوشتن مشکل ایجاد می‌کند.
علایم و نشانه‌های دیسلکسی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
مشکل در تشخیص حروف و صداها: کودکان ممکن است دشواری در تشخیص حروف مختلف یا صداهای مختلف داشته باشند
مشکل در خواندن کلمات: خواندن کلمات به صورت صحیح و روان برای کودکان دیسلکسی دشوار است. آنها ممکن است کلمات را به اشتباه بخوانند یا با مشکلات در تشخیص ترتیب حروف دچار شوند.
مشکل در درک مطلب خوانده شده: کودکان دیسلکسی ممکن است مشکلاتی در درک مفاهیم مطلب خوانده شده داشته باشند. این امر می‌تواند منجر به مشکلات در درس خواندن، درک مواد آموزشی و مطالعه کتب باشد.
مشکل در نوشتن: نوشتن کلمات به صورت صحیح و قابل فهم نیز برای کودکان دیسلکسی مشکلاتی به همراه دارد.
تشخیص دیسلکسی معمولاً توسط متخصصین روانشناسی و متخصصین یادگیری صورت می‌گیرد. با تشخیص صحیح، استراتژی‌ها و روش‌های مناسبی می‌توانند به فرد کمک کنند تا با مشکلات خواندن و نوشتن خود مقابله کند و مهارت‌های یادگیری خود را بهبود بخشد.
2. دیسکالکولی (اختلال یادگیری ریاضی)
کودک دشواری در انجام عملیات ریاضی مانند جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را تجربه می‌کند. این اختلال ممکن است با مشکلات در درک مفاهیم ریاضی، حل مسائل و استفاده از علائم ریاضی همراه باشد. دیسکالکولی یا اختلال یادگیری ریاضی، یکی دیگر از اختلالات یادگیری است که بر روی مهارت‌های مرتبط با عدد و عملیات ریاضی تأثیر می‌گذارد. کودکان مبتلا به دیسکالکولی دشواری‌هایی در مفهوم عملیات ریاضی، مسائل اعداد، مفاهیم مربوط به هندسه و سایر مهارت‌های ریاضی دارند.
بعضی از علایم و نشانه‌های دیسکالکولی شامل موارد زیر می‌شود:
مشکل در عملیات ریاضی: کودکان مبتلا به دیسکالکولی ممکن است مشکلاتی در انجام عملیات ابتدایی مانند جمع، تفریق، ضرب و تقسیم داشته باشند.
مشکل در مفاهیم ریاضی: دشواری در درک مفاهیم مربوط به ریاضی نظیر مفهوم اعداد، ترتیب‌های عددی، توالی‌ها و الگوها از دیگر علایم دیسکالکولی است.
مشکل در حافظه ریاضی: دیسکالکولی می‌تواند تأثیر منفی بر حافظه ریاضی فرد داشته باشد، به طوری که فرد ممکن است به سختی اطلاعات و فرمول‌های ریاضی را به خاطر بسپارد.
مشکل در حل مسائل ریاضی: کودکان مبتلا به دیسکالکولی ممکن است دشواری در حل مسائل ریاضی و درک راه حل‌های مختلف داشته باشند.
تشخیص دقیق دیسکالکولی معمولاً توسط متخصصین روانشناسی و متخصصین یادگیری صورت می‌گیرد. با تشخیص مناسب، استراتژی‌ها و روش‌های مناسبی می‌توانند به فرد کمک کنند تا با مشکلات خود در حوزه ریاضی مقابله کند و مهارت‌های یادگیری خود را بهبود بخشد.
3. دیسگرافی (اختلال یادگیری نوشتن):
کودک دشواری در نگارش و نوشتن حروف و کلمات را تجربه می‌کند. این اختلال ممکن است با مشکلات در نگارش صحیح حروف، ترتیب کلمات و تشکیل جملات همراه باشد. اختلال دیسگرافی یا اختلال نوشتاری یکی از اختلالات یادگیری است که با مشکلات در مراحل مختلف نوشتن و تشکیل کلمات و جملات مواجه می‌شود. کودکانی که این اختلال را دارند ممکن است دشواری در ترتیب کلمات، تشکیل جملات منطقی، تعیین میزان فاصله بین کلمات، و استفاده از قواعد گرامری داشته باشند.
علائم این اختلال می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دشواری در تشکیل و نوشتن حروف الفبا
- مشکلات در ترتیب کلمات در جملات
- اشتباهات در املای کلمات
- مشکل در تشخیص حروف مشابه یا معکوس
- مشکل در تنظیم مکان و فاصله بین کلمات
توجه به این نکته مهم است که شدت اختلال دیسگرافی در کودکان متفاوت است و یک اختلال یادگیری مزمن و مستمر است که تأثیرات آن بر توانایی نوشتن فرد تا بزرگسالی می‌تواند باقی بماند. درمان و مدیریت این اختلال معمولاً شامل مشاوره تحصیلی، آموزش مهارت‌های نوشتاری، و استفاده از روش‌های آموزشی خاص می‌شود. اختلالات گفتاری و زبانی در کودکان ممکن است به صورتی باشد که در استفاده و درک کلمات به مشکل برخورد کنند، چه در گفتار و چه در نوشتار. آنها ممکن است در زمینه‌های زیر دچار مشکل شوند:
- خواندن و نوشتن
- حل مسائل ریاضی
- پیروی از دستورالعمل‌ها
- پاسخگویی به سوالات
اختلالات گفتاری و زبانی می‌تواند شامل مشکلاتی مانند:
لکنت: مشکل در ارائه کلمات یا جملات به شکلی که جریان آرامی نداشته باشد
خطاهای بیان: مشکل در تولید کلمات با صداهای خاص
آپراکسی دوران کودکی: مشکل در حرکت دقیق لب‌ها، فک، و زبان برای صحبت کردن
کودکان مبتلا به اختلالات گفتار یا زبانی عموماً می‌توانند اطلاعات بصری را درک کرده و با آنها کار کنند. همچنین، ممکن است از نشانه‌های بصری در مواقع اجتماعی به خوبی استفاده کنند. علاوه بر این کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری غیرکلامی عموماً دارای مهارت‌های زبانی پایه‌ای خوبی هستند و می‌توانند در حفظ کلمات عالی عمل کنند. اما این کودکان ممکن است در برخی از مهارت‌های غیرزبانی مشکلاتی داشته باشند، مانند:
- درک مکان اشیاء
- درک مفاهیم انتزاعی
- تشخیص احساسات کودکان از طریق حالات چهرهو نشانه‌های دیگر
- حرکت بدن و هماهنگی فیزیکی که به آن دیسپراکسی می‌گویند
- مهارت‌های حرکتی دقیق مانند نوشتن، که ممکن است با سایر اختلالات یادگیری همراه باشد
- توجه، برنامه‌ریزی و سازماندهی، که در اختلالات کمبود توجه/بیش‌فعالی (ADHD) مشاهده می‌شود
- درک و انجام وظایف خواندن یا نوشتن در سطح بالاتر، که اغلب در کلاس‌های پیشرفته‌تر مشکلاتی ایجاد می‌کند.
موضوعات مرتبط: راه‌های تشویق کودک برای رفتن به مدرسه
درمان اختلالات یادگیری
درمان اختلالات یادگیری ممکن است در ابتدا بسیار سخت به نظر برسد؛ چرا که اختلال یادگیری اختلالی دائمی است، اما با تشخیص و مداخله به موقع می‌توان مهارت‌های کودک را گسترش داد و به او کمک کرد تا زندگی طبیعی داشته‌باشد. خوشبختانه مشکلات یادگیری در کودکان، پیش از دوران دبستان قابل تشخیص است و می‌توان با انواع روش‌های حرفه‌ای در این زمینه آنها را از بین برد. اغلب والدین در مواجهه با مشکلات کودکشان در یادگیری و کندی او در تحصیل صبر خود را از دست داده و عصبانی می‌شوند، ممکن است دست به تخریب کودک بزنند. این رفتارها کودک را ناامید می‌کند و اعتماد به نفس او را می‌گیرد.
برخی از راه‌های کمک به فرزندتان که دچار اختلال یادگیری است عبارتند از:
1. نقاط قوت فرزندتان را بشناسید:
کودکان دارای اختلال یادگیری اغلب باهوش هستند، مهارت‌های رهبری دارند یا در زمینه‌های موسیقی، هنری، ورزشی یا سایر زمینه‌های خلاق برتر هستند. به جای اینکه فقط روی کمبودهای فرزند خود تمرکز کنید، بر نقاط قوت فرزند خود تأکید کنید و به او پاداش دهید. کودک خود را در مناطق مورد علاقه خارج از کلاس تشویق کنید.
2. اطلاعات مربوط به عملکرد فرزندتان را جمع‌آوری کنید:
برای درک سطح عملکرد و نگرش نسبت به مدرسه با معلمان، آموزگاران و کادر پشتیبانی مدرسه دیدار کنید. توانایی فرزندتان را برای تحصیل، انجام تکالیف خانه و انجام کارهایی که در خانه به آنها اختصاص داده‌اید، رعایت کنید.
3. فرزندتان را ارزیابی کنید
از مسئولان مدرسه بخواهید یک ارزیابی جامع آموزشی از جمله تست‌های ارزیابی ارائه دهند. آزمایشات مربوط به اختلال یادگیری به عنوان تست‌های ارزشیابی در نظر گرفته می‌شوند زیرا نقاط قوت و ضعف را ارزیابی و اندازه‌گیری می‌کنند. با این حال ارزیابی جامع علاوه بر تست‌های ارزیابی انواع روش‌ها مانند مصاحبه، مشاهده مستقیم، بررسی تاریخچه تحصیلی و پزشکی فرزند شما و همایش‌هایی با متخصصانی که با فرزند شما همکاری می‌کنند را شامل می‌شود. شما یا مدرسه می‌توانید این ارزیابی را درخواست کنید و نتیجه آن را با یک متخصص در میان بگذارید.
4. به عنوان یک تیم برای کمک به فرزند خود کار کنید
اگر ارزیابی‌ها نشان دهد فرزند شما اختلال یادگیری دارد، فرزند شما واجد شرایط دریافت خدمات آموزشی ویژه است. در صورت واجد شرایط بودن، شما با تیمی از متخصصان از جمله معلم فرزندتان برای تهیه یک برنامه آموزش فردی (IEP) همکاری خواهید کرد. IEP یک سند مکتوب است که خلاصه عملکرد فعلی فرزند شما، اهداف سالانه و اهداف کوتاه مدت؛ ماهیت و مدت زمان پیش‌بینی شده از خدمات ویژه فرزندتان؛ و روش‌هایی برای ارزیابی پیشرفت را ارائه می‌دهد. اگر فرزند شما واجد شرایط آموزش ویژه نیست، هنوز هم مهم است که شما با معلم فرزند خود همکاری داشته باشید تا یک برنامه غیررسمی تهیه کنید که نیازهای یادگیری فرزند شما را برآورده کند. شما بخش مهمی از آموزش فرزندتان هستید!
5. با فرزندتان در مورد اختلال یادگیری صحبت کنید
به کودکان دارای اختلال یادگیری باید اطمینان دهید که خنگ و تنبل نیستند. آنها کودکان باهوشی هستند که در یادگیری مشکل دارند زیرا ذهن آنها کلمات یا اطلاعات را به گونه دیگری پردازش می‌کند. صحبت با فرزندتان در مورد مشکلی که درک کاملی از آن ندارید، آسان نیست. آگاه باشید که مهم است صادق و خوش‌بین باشید. به فرزندتان توضیح دهید که او با یادگیری مشکل دارد اما می‌تواند یاد بگیرد. روی استعدادها و نقاط قوت فرزند خود متمرکز شوید. به او بگویید که اطمینان دارید که با تلاش و کمک صحیح آنها می توانند چالش را برطرف کرده و موفق شوند!
6. اقداماتی را فراهم کنید که بتوانند به فرزندتان کمک کنند
معلمان می‌توانند روال کلاس را برای کمک به کودکان دارای اختلال یادگیری تغییر دهند. در مورد این احتمالات با معلم فرزند خود ملاقات کنید: خواندن اطلاعات مکتوب با صدای بلند، اجازه دادن برای داشتن وقت اضافی در امتحانات، ضبط کردن دروس و استفاده از فناوری. تصمیمات خود را در IEP بنویسید.
7. نظارت بر پیشرفت فرزندتان
بر پیشرفت فرزندتان نظارت داشته باشید تا مطمئن شوید نیاز فرزندتان برآورده می‌شود. پوشه آموزش فرزندتان را به روز نگه دارید و نمونه‌های جدیدی از کارهای مدرسه و نتایج آزمون را به آن اضافه کنید. اگر فرزند شما در حال پیشرفت نیست، مشاهدات خود را با پرسنل مدرسه در میان بگذارید و برای ایجاد تغییر کار کنید. یک نسخه از IEP فرزند خود را نگه دارید و قبل از هر جلسه IEP آن را مرور کنید.
درمان اختلال یادگیری در کودکان
درمان اختلالات یادگیری در کودکان معمولاً به صورت چندجانبه و ترکیبی از روش‌ها و مداخلات انجام می‌شود. این مداخلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
1. آموزش مهارت‌های آموزشی: کودکان با اختلال یادگیری نیازمند آموزش مهارت‌هایی هستند که به آنها کمک می‌کند یادگیری را بهبود بخشند. این شامل استفاده از روش‌های آموزشی خاص، ارائه تمرین‌های مخصوص، و استفاده از تکنیک‌های یادگیری مناسب می‌شود.
2. تغییرات در محیط آموزشی: معلمان و کارشناسان آموزشی می‌توانند با تغییرات در محیط آموزشی مانند ارائه حمایت‌های خاص، ایجاد فضاهای آموزشی متنوع و فراهم کردن فرصت‌های یادگیری مناسب، به بهبود یادگیری کودکان کمک کنند. کودکانی که دارای اختلالت یادگیری هستند بهتر است با سایر دانش آموزان در یک محیط تحصیلی قرار نگیرند زیرا ممکن است باعث سرخوردگی در آنها شود و میل و اشتیاق آنها را برای ادامه تحصیل از بین ببرد.
3. مشاوره و پشتیبانی روانشناختی: مشکلات یادگیری در کودکان پیچیده است و به همین دلیل گستردگی و پیچیدگی کودکان با اختلالات یادگیری ممکن است با مشکلات روانی و اجتماعی مواجه شوند. مشاوره و پشتیبانی روانشناختی می‌تواند به آنها کمک کند تا با مشکلات خود بهتر کنار بیایند و استراتژی‌های مقابله با استرس را یاد بگیرند.
4. مداخلات دارویی: برخی از کودکان ممکن است از داروها برای کنترل علایمی که همراه با اختلال یادگیری آنها هستند، بهره‌مند شوند. این داروها معمولاً توسط پزشکان تجویز می‌شوند و تاثیر آنها برای هر فرد متفاوت است.
5. مشارکت والدین: والدین نقش مهمی در درمان اختلالات یادگیری کودکان دارند. آنها می‌توانند با پشتیبانی فرزندان خود در محیط خانه و مدرسه، ایجاد فضایی مطمئن و حمایت‌کننده برای رشد و توسعه آنها فراهم کنند.
با توجه به اینکه اختلالات یادگیری یک موضوع پیچیده است و هر کودک ممکن است نیازهای منحصر به فردی دارد بهتر است برای درمان حرفه‌ای از متخصصان کودک و نوجوان کمک بگیرید.
آزمون‌های روانشناختی
به عنوان یکی از روش‌های تشخیص اختلالات یادگیری، روانشناسان از انواع مختلف آزمون‌های روانشناختی استفاده می‌کنند. برخی از این آزمون‌ها عبارتند از:
1. WISC (آزمون هوش ویسلر برای کودکان): این آزمون برای اندازه‌گیری هوش کودکان و عملکرد شناختی آنها استفاده می‌شود.
2. WAIS (آزمون هوش ویسلر برای بزرگسالان): این آزمون برای اندازه‌گیری هوش بزرگسالانی که دارای مشکلاتی از جمله اختلالات یادگیری هستند و عملکرد شناختی آنها به کار می‌رود.
3. WIAT (آزمون توانایی‌های آکادمیک ویسلر): این آزمون برای ارزیابی مهارت‌های آکادمیکی مانند خواندن، نوشتن و ریاضی در کودکان و بزرگسالان استفاده می‌شود.
4. Woodcock-Johnson Tests of Achievement (WJ-III): این آزمون نیز برای اندازه‌گیری عملکرد آکادمیکی کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
5. NEPSY-II: این آزمون برای ارزیابی عملکرد شناختی و رفتاری در کودکان استفاده می‌شود و می‌تواند برای تشخیص اختلالات یادگیری مفید باشد.
6. Stanford-Binet Intelligence Scale: این آزمون برای ارزیابی هوش و عملکرد شناختی در کودکان و بزرگسالان استفاده می‌شود و می‌تواند به تشخیص اختلالات یادگیری کمک کند. همچنین، معمولاً مشاوره‌های روانشناختی و مصاحبه با والدین و معلمان نیز در فرآیند تشخیص اختلالات یادگیری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
