یکی از خصوصیات شخصیتی که یکی از دلایل اصلی آن به دوره کودکی و داشتن والد وسواسی و سخت گیر مرتبط می‌شود، کمال‌گرایی است. افراد کمالگرا سعی دارند تا دنیای بیرونی و درونی خود را به شکلی کاملا بی‌نقص به تصویر بکشند و برای داشتن چنین دنیایی نیز خود را تحت فشار قرار می‌دهند. با توجه به اینکه این خصوصیت شخصیتی می‌تواند کارایی فرد را کاهش دهد در این مقاله به بررسی این موضوع و راه های درمان کمال گرایی خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
کمال گرایی چیست؟
کمال گرایی یک مفهوم در فلسفه و روانشناسی است که به معنای تمایل فرد به کامل شدن و بی‌نقص شدن است. افراد کمالگرا معمولاً به دنبال بهترین بودن در هر جنبه از زندگی خود هستند که بعضی از این جوانب شامل ظاهر، عملکرد، روابط، کارآیی و غیره هستند.
به طور کلی، کمال گرایی می‌تواند در بعضی از حوزه‌ها عملکرد مثبتی را در فرد ایجاد کند اما از طرفی کمال گرایی بیش از حد نیز می‌تواند به اضطراب، افسردگی و اختلالات روانی منجر شود.
این موضوع یکی از ویژگی‌های شخصیتی است و علم روانشناسی در تعریف خود این ویژگی شخصیتی را مربوط به تلاش کردن برای رسیدن به برتری و بی‌نقصی می‌داند.
افرادی که به کمال‌گرایی مبتلا هستند، معمولاً تلاش می‌کنند تا در هر کاری که انجام می‌دهند، بی‌نقص، کامل و بدون هیچ گونه خطایی باشند. این رفتار ممکن است در طول زندگی افراد تأثیرات منفی روانی و جسمی به وجود بیاورد.
ویژگی‌های افراد کمالگرا
برای درمان کمال‌گرایی ابتدا بهتر است ویژگی‌های این افراد را به خوبی بشناسید. برخی از ویژگی‌های افراد کمالگرا عبارت‌اند از:
- تلاش برای انجام بی‌نقص کارها، حتی اگر انجام آن سبب هدر رفتن زمان، انرژی و منابع مالی فرد شود.
- داشتن انتظار بیش از حد، کامل بودن از خود و دیگران، که این می‌تواند باعث فشار و استرس درونی شود.
- تمایل به خودانتقادی و خودانتخابی بیش از حد، که افسردگی و اضطراب به وجود می‌آورد.
- عدم توانایی پذیرش خطا و اشتباه، که معمولا باعث ایجاد تنش و تداوم مشکلات فردی و اجتماعی شخص می‌شود.
- از آن‌جایی که افراد کمالگرا جز برتر بودن موضوع دیگری را قبول نمی‌کنند شکست خوردن برای آن‌ها به منزله فروپاشی روانی و از دست دادن تکه‌هایی از اعتماد به نفس خواهد بود.
- افراد کمالگرا به شدت اهل رقابت هستند و به کار کردن اعتیاد زیادی دارند.
- افراد کمالگرا افراد اهل ریسکی نیستند و برای انجام کارهای جدید اهمال کاری می‌کنند. دلیل این اهمال کاری پایین بودن عزن نفس در این افراد است.
از طرفی، کمال‌گرایی می‌تواند باعث شود تا توانایی افراد در انجام کارها به گونه‌ای مثبت نیز پیش رود. همچنین، وجود این ویژگی در افراد ممکن است در حوزه‌هایی مانند علوم، فناوری، هنر و طراحی، می‌تواند آن‌ها را به گونه‌ای بسیار خوب به عنوان یک مدیر مطرح کند.
با این حال، تحقیقات نشان می‌دهند که کمال‌گرایی ممکن است با منجر شدن به ایجاد تاثیرات منفی شدید بر روی شخص، عوارض روانی و جسمی از جمله افزایش احتمال بروز اضطراب، افسردگی، رفتارهای خودکشی و نارسایی روابط اجتماعی را به وجود بیاورد.
از این رو، بهتر است که افراد، بیش از اندازه در کارهای خود کمالگرا نشوند و به دنبال استقرار یک میزان معقول از نتیجه عملکرد برای رسیدن به اهداف خود باشند. در صورتی که شما با کسانی آشنایی دارید که به کمال‌گرایی مبتلا هستند، بهتر است با یک روانشناس مشورت کنید تا راهکارهایی را برای غلبه و درمان کمال‌گرایی پیدا کنید.
دلایل کمال گرایی افراد
کمال گرایی یک باور و مفهوم اجتماعی است که برای بسیاری از افراد به عنوان یک هدف بلند پروازانه به نظر می‌رسد. در واقع، کمال گرایی به معنی این است که فرد تلاش می‌کند تا در هر جنبه از زندگی خود به یک فرد بی عیب و نقص تبدیل شود، در حالی که آگاهی از وجود نقاط ضعف و عیوب در خود را دارد. برخی از دلایل که ممکن است باعث شود فرد به کمال گرایی روی بیاورد، شامل موارد زیر می‌باشد.
👈 انتظارات بالای اجتماع
در بعضی از جوامع، افراد به طور غیرمستقیم از سوی محیط اجتماعی ترغیب به کمال‌گرایی شده و به عنوان الگوهای بی‌نقص ستایش می‌شوند. بنابراین فرد ممکن است احساس کند برای دستیابی به انتظارات اجتماعی، بایستی به کمال گرایی روی آورده و همیشه بی عیب و نقص بود.
👈 فرهنگ رقابتی
یک فرهنگ رقابتی با محیطی پر از برتری، بدون شک می‌تواند باعث افزایش علاقه فرد به دستیابی به کمال گرایی شود. در چنین فرهنگی، رقابت زیاد بوده و همه تلاش می کنند تا بهترین و بی‌نقص‌ترین باشند.
👈 استرس و اضطراب
گاهی اوقات فرد احساس می‌کند که تنها راه دستیابی به کنترل تمام جنبه‌های زندگی خود، زمانی حاصل می‌شود که او بتواند درک کامل از همه چیز داشته باشد. این نیاز به کنترل و کمال گرایی، سبب می‌شود تا فرد دچار افسردگی و اضطراب شود.
این اضطراب‌های شکل گرفته به دلیل کمالگرا بودن ممکن است که ریشه در دوران کودکی فرد داشته باشد. والدین مستبد و سخت‌گیر در شیوه‌های تربیتی خود، همیشه به کودک تلقین می‌کنند و به او فشار می‌آورند تا در همه چیز مانند عملکرد تحصیلی یا مسابقات نفر اول باشند.
در صورت عدم کسب رتبه دلخواه برای این والدین، کودک ممکن است تنبیه و یا سرزنش شود. ترس ناشی از سرزنش یا ترس از تنبیه کردن در درون کودک تا زمان بزرگسالی باقی خواهند ماند و برای درمان کمال‌گرایی باید به متخصص مراجعه کند زیرا فرد ممکن است این حس را تجربه کند که اگر برتر نباشد از سوی همسر یا فرزندانش مورد سرزنش قرار می‌گیرد.
👈 نیاز به قدرت و کنترل
برخی افراد به دلیل نیاز داشتن به قدرت و کنترل، احساس کمال‌گرایی را در خود پرورش می‌دهند. معمولا افرادی که در دوران کودکی خود سرزنش شده‌اند و با نوعی عقده حقارت روبه‌رو هستند؛ تلاش می‌کنند تا با پرورش این احساس، قدرت و کنترل مورد نیاز را به دست آورند.
معایب کمال گرایی
کمال‌گرایی یکی از ویژگی‌های فردی است که بر اساس آن شخص همیشه به دنبال برتری و کمال است. به عنوان یک ویژگی فردی، کمال‌گرایی می‌تواند آثار منفی بر روی شخصیت و رفتار داشته باشد. در این مقاله قصد داریم به معایب مختلف اشاره کنیم و آن‌ها را مورد بررسی قرار دهیم.
👈 ترس از مواجهه با شکست
مشکل بزرگ کمال‌گرایی، در مواجهه با شکست است. فرد کمالگرا هنگامی که با شکست مواجه می‌شود، به سختی از این حالت خارج شده و به جای آنکه به شکست خود راضی و به دنیال تقویت نقاط ضعف خود باشد، برای یافتن برتری بیشتر تلاش می‌کند.
این خود به خود باعث افزایش فشار روی شخصیت فرد می‌شود. دویک (Dweck) در کتاب “طرز تفکر” با لحاظ کردن تئوری روحیه‌ی رشد، معتقد است که افرادی که به دنبال رشد کردن هستند و درون خود به این موضوع واقف بوده‌اند همیشه از شکست‌های خود درس می‌گیرند.
این افراد سعی می‌کنند تا با یادگیری شکست‌ها، تجارب خود را تقویت کنند؛ موضعی که افراد کمالگرا آن را نمی‌پذیرند و به دنبال فشار بیشتر بر روی خود هستند.
👈 از دست دادن خلاقیت
یکی دیگر از معایب این خصوصیت که سبب می‌شود تا افراد برای درمان کمال‌گرایی اقدام کنند این است که این ویژگی سبب ایجاد خصوصیت‌های اخلاقی منفی مانند غرور، حسادت، بروز رفتارهای اجتماعی ناسالم، عدم تمرکز بر فرایند حس مسئله، ایجاد تعصبات، و از دست دادن خلاقیت می‌شود.
خلاقیت در همه افراد وجود دارد و سبب بالا رفتن مهارت‌های فردی و اجتماعی می‌شود. فردی که درگیر کمال‌گرایی است برای رسیدن به موفقیت و پیشرفت بر روی خلاقیت خود تمرکز نمی‌کند بلکه سعی دارد تا با تغییر دادن شرایط محیطی و فشار بر خود به موفقیت دست پیدا کند.
👈 شکست و ناامیدی
فرد کمالگرا معمولاً به دنبال داشتن عملکرد عالی بیشتر و بهتر است، اما این خود به خود باعث می‌شود که تمرکز، توجه و انرژی فرد بر سوی نتیجه‌گیری معطوف شود. این توجه به انتها سبب از دست دادن عمیق‌ترین لذت‌های زندگی نیز می‌شود.
در بعضی از مواقع فعالیت‌های موفقیت آمیز نیز ممکن است به تأخیر بیفتند یا حتی از دست بروند به همین دلیل، داشتن انتظارات بالا ممکن است باعث شکست و ناامیدی در فرد شود.
مزایای احتمالی کمال گرایی
کمال گرایی به عنوان یکی از ویژگی‌های شخصیتی افراد ممکن است مزایایی برای آن‌ها داشته باشد، این مزایا شامل موارد زیر می‌شوند:
1- پیشرفت شخصی: افراد کمالگرا برای رسیدن به هدف‌هایشان بسیار کوشا هستند و این انگیزه آن‌ها را برای پیشرفت شخصی بالا می‌برد.
2- عملکرد بهتر: افراد کمالگرا معمولاً برای رسیدن به اهدافشان به‌صورت دقیق و با برنامه عمل می‌کنند. این نگرش باعث می‌شود که عملکرد آن‌ها بهتر شود و در نتیجه به موفقیت بیشتری دست یابند.
3- اخلاقی بودن: افراد کمالگرا معمولاً به‌صورت قاطعانه به اصول و ارزش‌های خود پایبند هستند. این نگرش باعث می‌شود که آن‌ها در کارهایشان اخلاق‌مدار و مسئولیت بیشتری داشته باشند.
4- موفقیت در شغل: افراد کمالگرا معمولاً به دنبال عملکرد بسیار بالا در کارشان هستند و این تلاش باعث می‌شود که زمانی که به یک کار مشغول هستند، با تمام تلاش به موفقیت در آن برسند.
البته این موارد برای همه افراد کمالگرا صدق نمی‌کند و ممکن است کاربردهای مخربی نیز داشته باشد، به عنوان مثال همانطور که گفته شد کمال‌گرایی می‌تواند باعث اضطراب، افسردگی، عدم رضایتمندی و بیماری‌های روانی شود.
راه های درمان کمال گرایی
کمال‌گرایی به معنای داشتن تمایل شدید به کامل بودن در همه‌ی امور و عدم قبول هیچ نقصی است. این مشکل معمولا باعث افزایش استرس، افسردگی و کاهش رضایت از زندگی شود.
پیشنهاد ما به شما : درمان حسادت
راه‌های درمان کمال‌گرایی عبارتند از:
1. آگاهی از خود: شناخت و درک احساسات و نیازهای خود اولین گام در درمان کمال‌گرایی است.
2. تغییر نگرش: برای درمان کمال‌گرایی، باید به نگرش خود نسبت به در کمال بودن را تغییر بدهید و باورهای منفی و غیر واقعی را رها کنید.
3. تلاش برای پذیرش: تلاش برای پذیرش اشتباهات و نقص‌های خود و پذیرفتن آن‌ها به عنوان یک قسمت از خود، می‌تواند به کاهش کمال‌گرایی کمک کند.
4. طرحواره درمانی: همانطور که در مقدمه این مقاله اشاره شد یکی از دلایل ایجاد کمال‌گرایی در افراد وجود طرحواره‌های فعال است. طرحواره کمال‌گرایی خود به سه دسته کمال‌گرایی منزلت طلب، کمال‌گرایی وسواسی و کمال‌گرایی موفقیت طلب که هر کدام از آن‌ها باید توسظ یک روانشناس متخصص ریشه یابی و درمان شود.
شما عزیزان میتوانید همین حالا برای مشاوره در مورد درمان کمال گرایی با کارشناسان مرکز مشاوره روانشناسی تماس بگیرید.
