یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که در سنین پایین قابل مشاهده است، بیش فعالی/ بیش فعالی کودکانadhd است. بر طبق تحقیقات، حدود ۳ تا ۵ درصد از کودکان کمتر از ۷ سال و نوجوانان در دوران بلوغ درگیر این مشکلات هستند. مبتلایان به این عارضه ممکن است با مشکلات متعددی همچون تحرک بیش از حد و ناتوانی در تمرکز مواجه شوند.
فهرست مطالب
بیش فعالی یا adhd چیست ؟
بیش‌فعالی (ADHD) نوعی اختلال رفتاری و رشدی است که معمولاً برای کودکان تشخیص داده می‌شود و باعث بروز واکنش‌های تکانشی، اختلال در یادگیری و فعالیت‌های فیزیکی بیش از اندازه و رفتارهای غیرعادی می‌شود. با این حال، این اختلال در بزرگسالان نیز مشاهده شده و ممکن است با مشکلاتی نظیر دشواری در تمرکز، یادگیری و مواجهه با اراده و همچنین برخی عوارض روانی نظیر افسردگی و اختلال دوقطبی همراه باشد.
در صورتی که علائم این بیماری در شخص مشاهده شود، پزشک باید تشخیص را تأیید و درصورتی که تشخیص قطعی از بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه قرار گیرد، روش‌های مختلفی از جمله روان‌درمانی، دارو درمانی و ترکیبی از این دو پیشنهاد می‌شود. در هر صورت، رسیدگی به این بیماری اورژانسی نیست اما با توجه به شدت عوارض و دشواری‌هایی که این بیماری در زندگی افراد مبتلا به آن ایجاد می‌کند، لازم است تا زودتر معالجه شود.
مقالات مرتبط : پرخاشگری در کودکان و بزرگسالان و راه های کنترل آن
انواع بیش فعالی
در واقع پزشکان و پژوهشگران ADHD را به سه دسته عمده تقسیم کرده‌اند. یکی از این دسته‌ها، اختلال نقص توجه هست که به علت مشکل در تمرکز، اتمام وظایف و پیروی از دستورالعمل‌ها مشخص می‌شود. به دلیل منزوی و خودرانی کودکان با این نوع ADHD، ممکن است تشخیص زودرسی گرفته نشود و لزوم خدمات درمانی با تأخیر بیشتری پیگیری شود.
در واقع تشخیص بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه یک روند پیچیده و دقیق است و باید توسط یک پزشک متخصص صورت گیرد. به همین دلیل، در صورتی که علائم مرتبط با ADHD، از جمله بی‌توجهی و کم‌توانی در تمرکز، در دختران یا پسران مشاهده می‌شود، باید با یک پزشک مشورت و ارزیابی شود. بیماری ADHD معمولاً با خدمات درمانی روان‌درمانی و داروهایی که تأثیر مثبت بر رفتارهای غیرعادی دارند، قابل مدیریت است.
درست است، شخصی که با اختلال بی‌توجهی مواجه است، به طور مداوم احساس حواس‌پرتی می کند و برای اتمام کارهای خود دچار مشکل می شود. برخی از نشانه های بیش فعالی نوع اول به شامل موارد زیر است:
– حواس‌پرتی مداوم
– فراموش‌کاری مستمر و گسترده
– بی‌توجهی به جزئیات
– بی‌دقتی
– ناتوانی در تمرکز
– عدم توانایی در برقراری ارتباط چشمی
– عدم توانایی در پیروی از قوانین و دستورالعمل‌ها
– عدم توانایی در برقراری نظم و انضباط
این نشانه ها می‌توانند باعث مشکلاتی در زندگی فردی و اجتماعی فرد شوند.
این شرایط، معمولاً در دو محیط مدرسه و خانواده به ویژه در محیط‌هایی که نیازمند تمرکز، ماندگاری ذهنی و استعدادهای ارتباطی هستند، به‌صورت مشخص‌تر نمایش داده می‌شوند. به هرحال، شناسایی بیماری به زودی و آغاز درمان مناسب به‌عنوان کلید در موفقیت درمانی به‌شمار می‌آید.
نشانه‌های تکانشی
در واقع افرادی که با بیش فعالی-تکانشی روبرو هستند، در درجه اول به رفتارهای تکانشی از خود نشان می‌دهند. برخی از این رفتارها شامل تکان دادن دست یا پا، بی قراری، قطع مکرر صحبت‌های سایرین و ناتوانی در انتظار و دریافت نوبت است. این افراد نیز به صورت مشابه با افرادی که با اختلال بی‌توجهی مواجه هستند، در زمینه تمرکز با مشکل مواجه هستند.
در واقع، نشانه‌های بیش فعالی-تکانشی ازجمله بی‌قراری مداوم، پرحرفی بیش از اندازه، عدم توانایی در رعایت نوبت، نشان دادن رفتارهای تکانشی، فعالیت فیزیکی بیش از حد و غیرمعمول، عدم توانایی در حفظ آرامش، و قطع کردن مکرر صحبت‌های سایرین می‌باشد.
بنابراین، در صورتی که این نشانه‌ها در یک فرد مشاهده می‌شود، پیشنهاد می‌شود که با یک پزشک متخصص و یا روانشناس مشورت کنید تا این بیماری به طور صحیح تشخیص داده شود و روش‌های درمان مناسب برای مدیریت آن شروع شود.
بیش فعالی ترکیبی
بیش فعالی ترکیبی یا Combined hyperactive-impulsive and inattentive یکی از رایج‌ترین انواع ADHD است. در این نوع بیش‌فعالی، افراد ترکیبی علائم بیشتری از دو نوع بیش‌فعالی-تکانشی و نقص توجه را نشان می‌دهند. از این جمله می‌توان به مجموعه‌ای از رفتارهای نظیر عدم تمرکز، حواس‌پرتی، رفتارهای تکانشی، فعالیت فیزیکی بیش از اندازه و برخورداری از انرژی مهارنشدنی و عمدتاً مخرب اشاره کرد.
بنابراین، به منظور تشخیص و مدیریت درست بیش فعالی کودکانadhd ترکیبی، نیاز است که فردی با تخصص در این حوزه به صورت شخصی نگرانی‌ها و نشانه‌ها را بررسی کند. این علائم در زندگی شخصی و تحصیلی فرد مشکل ساز و دشواری هایی را تجربه می‌کند، لذا درمان مناسب برای بهبود کیفیت زندگی این افراد لازم است.
بیش فعالی در کودکان
این عارضه به عنوان یکی از شایع‌ترین اختلالات رشدی و عصبی در این گروه سنی شناخته می‌شود. بیشترین علت بروز بیش‌فعالی کودکان در سنین پایین تا میان‌سالی، به عنوان عوامل ژنتیکی، محیطی و عوامل شخصیتی نام و نشان داده شده است.
کودکان مبتلا به بیش فعالی کودکانadhd ، معمولاً با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند که شامل عدم تاب‌آوری در محیط کنترل شده کلاس درس، عدم تمرکز در هنگام مطالعه و یادگیری و کاهش عملکرد تحصیلی برایشان پیش می‌آید. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که احتمال درگیری پسران با این عارضه تا دو برابر بیشتر از دختران است و همچنین برخی نشانه‌های متفاوتی در میان پسران و دختران مشاهده می‌شود.
بنابراین، نیاز است که در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌های بیش‌فعالی در کودکان، بهتر است از یک پزشک تخصصی در این زمینه مشاوره و راهنمایی در خصوص برنامه‌های درمانی و توانمندسازی این کودکان باشد.
علت بیش فعالی کودکان چیست
درست است که به وسیله تحقیقات، ریشه‌های عصبی و ژنتیکی هم می‌تواند باعث بروز بیش‌فعالی شود. برطبق آخرین تحقیقات که به تحلیل داده‌های بیش از 20 هزار نفر از جمعیت‌های مختلف متمرکز شده‌اند، ارث بردن ژن‌هایی که با اختلالات نوروترانسمیتری و عملکرد مغزی مرتبط هستند، ممکن است به بروز ADHD ارتباط داشته باشد.
همچنین، بعضی از مواردی که به وجود آمدن بیش‌فعالی در کودکان مرتبط هستند عبارتند از:
– بروز عفونت‌های ناشی از ویروس‌ها و باکتری‌ها در دوران بارداری
– قرار گرفتن در معرض سموم و مواد آلاینده محیطی مانند سرب، کادمیوم، روی و مس
لازم به ذکر است که این فهرست به‌طور کامل محدود نیست و باید با مشاوره پزشک متخصص توانست تشخیص داده شود که چه عواملی می‌تواند در هر شخص منجر به بروز بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه شود.
مهمترین علائم بیش فعالی کودکان
مهمترین علائم بیش فعالی کودکان شامل موارد زیر است.
رفتار متمرکز بر خود
رفتار متمرکز بر خود یکی از علامت‌هایی است که ممکن است در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه دیده شود. این الگوی رفتاری به طور معمول با نتوانایی در شناخت و تفسیر نیازها و خواسته‌های اطرافیان همراه است و به دلیل اینکه کودک بیمار تمام توجه خود را به نیازها و خواسته‌های شخصی خود می‌کند به بقیه فرصت کمتری می‌دهد.
از دیگر نشانه‌هایی که مانند رفتار متمرکز بر خود است می‌توان به سختی دوست داشتنِ اشتراکِ با دیگران، شیوه رفتاری اجتماعی نامناسب، قطع رابطه و دوستی با دیگران و تکرار موضوعات ناسازگار با محیط پیرامونی اشاره کرد. در صورت مشاهده هر یک از این نشانه‌های بیش فعالی کودکانadhd، بهتر است با پزشک متخصص یا روانشناس مشورت نمایید.
قطع کردن فعالیت‌های دیگران یکی از نشانه‌های رفتار متمرکز بر خود در کودکان می‌باشد. این رفتار به طور خاص در فعالیت‌های گروهی یا بازی‌های تیمی مشهود شده و ممکن است باعث نارضایتی دیگر کودکان شود و روابط اجتماعی را ناپایدار نماید.
شک‌ها و عدم اطمینان
از دیگر دلایلی که باعث قطع کردن فعالیت‌های دیگران از سوی کودکان بیش‌فعال می‌گردد، شامل شک‌ها و عدم اطمینان از نقش و وجود خود در گروه، ناراحتی‌های روانی، کاهش توانایی‌های اجتماعی و عدم توجه به شیوه‌های رفتاری مناسب است.
در نتیجه، برای بهبود رفتار کودکان بیش‌فعال، از طریق بهبود توانایی‌های ارتباطی و اجتماعی، یادگیری شیوه‌های رفتاری مناسب و شناسایی و درمان مشکلات روانی و احساسی، به جلوگیری از این نوع رفتارها کمک می‌شود.
آشفتگی عاطفی
آشفتگی عاطفی یکی از علائم و نشانه‌های بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه در کودکان است. این عدم کنترل احساسات و هیجانات در کودکان مبتلا به این اختلال معمولاً خود شامل دو نوع رفتاری است، یک بخش از آنها به شدت به شادی و خوشبختی می‌انجامد در حالی که بخش اعظم دیگر از این رفتارها شامل عصبانیت، خشم، اضطراب و استرس است.
مشکل آشفتگی عاطفی معمولاً با همراهی علائم دیگر نظیر بیش‌فعالی، ناتوانی در تمرکز و واکنش‌های تکاننده و به تناوب نمایان می‌شود. به عنوان مثال، کودکان به شدت راحت برانگیخته می‌شوند، نمی‌توانند از خشم و عصبانیت خود کنترل کنند و به آسانی خشمگین و عصبی می‌شوند، به هنگام بازی و فعالیت‌های روزمره اشتباه‌های رفتاری و دیگر رفتارهای خطرناک در بعضی از موارد نمایان می‌شود. در صورتی که این نشانه‌ها، کودکی خود را به درستی در ارتباط با دیگران قرار ندهد و با آسیب‌های روانی و اجتماعی شما روبرو شود، بهتر است به یک پزشک یا روانشناس معتمد مشاوره بگیرید.
نا آرامی
نا آرامی نیز یکی از علائم بیش فعالی در کودکان است. کودکان با این علائم عموماً نمی‌توانند برای مدت طولانی در حالت آرام بنشینند و در صورتی که مجبور به نشستن باشند، ممکن است صندلی یا میز را تکان دهند یا نیاز به تکان خوردن و یا راه رفتن داشته باشند. علاوه بر این، آنها ممکن است تکان‌های شدیدی به بدن خود و دیگران وارد کنند، مخصوصاً در مواقعی که از حالت آرامش خارج شده اند و در حال حرکت هستند.
این رفتارها معمولاً تأثیر گسترده‌ای روی زندگی داشته و ممکن است باعث ایجاد مشکلات در خانه، مدرسه و شبکه‌های اجتماعی دیگر شود. در صورت نیاز به کمک ، بهتر است به پزشک یا متخصص کودکان (مثل روانشناس کودکان) مراجعه کرده و راهنمایی درباره رفتار موثر و درمان اختلالات رفتاری کودکان دریافت کنید.
عدم تمرکز
عدم تمرکز یکی از نشانه‌های بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه در کودکان است. این نوع رفتار به طور معمول با ناتوانی کودک در تمرکز بر فعالیت‌های یک‌پارچه و بی‌هدف همراه می‌باشد و کودک به سادگی توجه و تمرکز خود را از دست می‌دهد. این عدم توانایی موجب شده تا کودک به سختی وظایف و تکالیف خود را فهمید و به دنبال انجام آنها نباشد.
از دیگر نشانه‌های عدم تمرکز در کودکان بیش‌فعال، می‌توان به ناتوانی در برقراری رابطه و تعامل اجتماعی، فراموشی‌های مکرر، اشتباهات مکرر در تکالیف (حتی پس از چندین بار توضیح) و دشواری در حل مسائل ساده اشاره کرد.
در صورت مشاهده هر یک از این نشانه‌ها در کودک، بهتر است با پزشک متخصص یا روانشناس مشورت کنید. این تخصصی‌ها می‌توانند کودک را تشخیص دهند و درمان‌های مختلفی اعمال کنند که به آنها کمک می‌کند تا تمرکز و توانایی‌های کامل‌تر در برقراری روابط اجتماعی و همچنین در انجام وظایف و تکالیف خود پیدا کنند.
فراموشی
فراموشی یکی از نشانه‌های بیش فعالی/اختلال نقص توجه در کودکان است. کودکان با این علائم معمولاً به دشواری می‌توانند کارهای روزمره خود از جمله تکالیف مدرسه و پروژه‌ها را به یاد بیاورند. آنها ممکن است کل روزشان را برای شرکت در فعالیت‌هایی بی اهمیت دیگر یا تفریح سرگرم کننده بگذرانند ولی وقت خود را به اعمالی که قرار است انجام دهند، اختصاص ندهند.
بعلاوه، کودکان با علائم بیش‌فعالی ممکن است برخی از اشیاء مهم خود را در جاهای غیرمنتظره قرار دهند و سپس آنها را فراموش کنند. این تأثیر می‌تواند در فراهم کردن یک محیط سالم و منظم برای خانواده در شرایط دسترسی به لوازم داشته باشد.
چنانچه شما به هر یک از این نشانه‌های بیش‌فعالی در کودک خود مشاهده کرده‌اید، بهتر است با پزشک متخصص یا روانشناس مشورت کنید. این متخصصان می‌توانند به شما کمک کنند تا علت این نشانه‌ها را تشخیص داده و راه‌های درمانی ابتدایی را به شما توضیح دهند. در بسیاری از موارد، درمان بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه با استفاده از روش‌های شناختی رفتاری و در بعضی از موارد، داروپزشکی می‌تواند بهبود نشانه‌ها ویا برطرف کردن آنها را ممکن سازد.
روش‌های موثر درمان بیش فعالی کودکان
داشتن اطلاعات کافی در مورد بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه در کودکان، نقش بسیار مهمی در درمان این اختلال دارد. والدین و معلمان، به عنوان افرادی که بیشتر اوقات با کودکان بیش فعالی/اختلال نقص توجه در ارتباط هستند، می‌توانند بسیار در درمان این اختلال کمک کنند. بنابراین، آگاهی کافی از ویژگی‌ها و نشانه‌های بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه، بافت و روند بیشتر کودک را درک کرده و توانایی ارتباط با نیازهای کودک را تقویت می‌کند. از میان راه‌هایی که می‌توان به دست آوردن اطلاعات کافی پیرامون اختلالات رفتاری کودک از جمله بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه اشاره کرد به موارد زیر می‌توان اشاره کرد.
– کتب، مقالات و منابع آموزشی متعدد در مورد بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه که می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار شما قرار دهد.
– مشاوره با روانشناس یا متخصص کودک و نوجوان که با شنیدن نگرش و مشاهدات والدین، می‌تواند راه‌های درمانی ابتدایی را مشخص کند.
همچنین، برنامه‌ریزی موثر یکی دیگر از راه‌هایی است که می‌تواند در درمان بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه کودک کمک کند. برنامه‌ریزی شامل برنامه توجه سازی، برنامه درسی و برنامه‌های فعالیت‌های روزانه کودک است که می‌تواند به کودک کمک کند که درس‌هایش را در مدرسه به خوبی پیش ببرد و در زندگی روزمره خود سازماندهی بهتر و بیشتری داشته باشد. در نهایت، محیطی مناسب در منزل به طور قابل توجهی به بهبود روند درمانی کودک از طریق کاهش تلویزیون، سازماندهی محیط خانگی، ایجاد محیطی آرام و مناسب برای خواب سرشار از اهمیت هستند.
آیا بیش فعالی در بزرگسالان هم وجود دارد؟
بیش فعالی در کودکی می‌تواند در بزرگسالی باقی بماند و منجر به مشکلات در زندگی روزمره فرد و روابط او شود. در واقع، حدود 60 درصد از کودکانی که در برابر اختلال بیش‌فعالی/اختلال نقص توجه قرار دارند، در زمان رشد کودکی‌شان درمان مناسبی دریافت نمی‌کنند، و به همین دلیل این مشکل برای آنها تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند.
– دشواری در سازماندهی و پایداری در کارها
– مشکل در سازماندهی کارهای پیش رو
– مشکل در نگه داشتن تمرکز و توجه
– افزایش فراموشی
– دشواری در مدیریت و کنترل هیجانات
– افزایش خستگی و تنفس سریع
– دشواری در مقابله با استرس و اضطراب
همانند بیش‌فعالی در کودکان، بیش‌فعالی بزرگسالان نیز با مشکلات و تحقیر و اختلالات معمولاً همراه است. با این حال، اصلاح و بهبود روند بیش فعالی بزرگسالان، به واسطه مجموعه‌ای از شیوه‌های درمانی و پزشکی فراهم است.
علائم بیش فعالی در بزرگسالان
بله، اختلال کم توجهی/ بیش‌فعالی (ADHD) عبارت است از یک اختلال رفتاری و شایع در کودکان و نوجوانان که ممکن است در بزرگسالان نیز مشاهده شود. با این حال، برای این شرایط در بزرگسالان، ترجیحاً عبارت ADHD در بزرگسالان به‌کار می‌رود.
نشانه‌های ADHD بزرگسالان شامل مشکل در توجه و تمرکز، بی‌قراری، بیش‌فعالی، مشکل در اتمام وظایف، بی‌نظمی، بی‌ثباتی خلقی، نوسانات شدید خلقی، پذیرش کمتر از شکست و نوسانات روابطی و متشنج می‌شود. تشخیص ADHD بزرگسالان ممکن است دشوار باشد.
عوارض بیش فعالی یا adhd چیست؟
بیش فعالی می‌تواند عوارض مهمی در طول زندگی شخص ایجاد کند. از عوارض بیش‌فعالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– افسردگی
– نارضایتی اجتماعی و ایجاد مشکل در روابط فردی
– مشکلات خانوادگی و ارتباطی
– مشکلات روان‌شناختی مانند اضطراب، ناراحتی و آشفتگی
– ناتوانی در بیان احساسات و تفکرات به شیوه صحیح و مناسب
– مشکلات یادگیری، برخورد با قوانین و دستورالعمل‌ها
– کاهش بهره‌وری و انجام وظایف درست و به موقع از جمله در محیط کار
– افزایش احتمال ایجاد خطرات فیزیکی جدی ناشی از حواس‌پرتی و ناآرامی
این امور مهم در کنار عوارض دیگری مانند نارسایی در کنترل کنش‌های نامناسب ، مهارت های ارتباطی نامناسب، افت کارایی در تکالیف و کاهش پویایی در زندگی روزانه شخصیت می‌توانند کیفیت زندگی شخصی را کاهش دهند. درمان و مشاوره مناسب به‌عنوان ابزاری بسیار موثر در کاهش این عوارض از اهمیت بسیاری برخوردار است.
تفاوت علائم بیش فعالی در دختران و پسران
درست است که پسران سه برابر بیشتر از دختران به عنوان مبتلایان به ADHD شناخته شده‌اند. اما این اختلاف در شناسایی بیماری در دختران، به دلیل این است که علائم بیش‌فعالی و کم توجهی در دختران کمتر مشهود و شناخته شده است. علاوه بر این، علائم بیرونی در پسران مبتلا به بیش فعالی باعث شناسایی آنها بیشتر نسبت به دختران می‌شود. به عنوان مثال، تکانش پذیری بیشتر در پسران می‌تواند باعث تزریق بیشتر طاقت و اشتیاق به آنها شود، در حالی که دختران بیشتر می‌توانند این علائم را درونی نشان دهند و به دلیل شناخت و تفکر بهتر در برخورد با مسائل کم توجه شوند.
از آنجا که در دختران، علائم بیش‌فعالی بیشتر درونی بوده و کمتر به صورت رفتاری بروز می‌کند، شناسایی بیش‌فعالی در دختران کم تر و گاهی دشوارتر است، در نتیجه ممکن است این عارضه در بیشترین موارد تشخیص داده نشود و شخص مبتلا به این اختلال، به نوعی تحت عنوان “ADHD بی‌توجهی” شناخته شود. برای تشخیص درست و مشخص کردن نوع اختلال، باید از پزشک یا روانشناس تخصصی مشاوره و کمک گرفت.
دختران مبتلا به ADHD مشکلات رفتاری کمتری نشان می‌دهند و علائم آنها کمتر قابل توجه است، که باعث می‌شود بعضی از ان‌ها شناخته نشده و درمان نشده بمانند. در صورتی که نگرانی‌هایی در مورد رفتار و یا علایم مربوط به بیش‌فعالی در دختران وجود دارد، بهتر است به پزشک معالج خود مراجعه و با ایشان مشورت شود و نظمی‌تر با علائم و موارد مرتبط با ADHD در دختران آشنا شوید.
این مشکلات نادیده گرفته شده می‌توانند در آینده به مشکلات اضافی منجر شوند. همچنین، به نظر می‌رسد که اختلال نقص توجه و بیش فعالی تشخیص داده نشده می‌تواند بر عزت نفس دختران نیز تاثیر بگذارد.
