افسردگی فصلی یکی از مسائلی است که همه ما کم و بیش در زندگی تجربه آن را داشته‌ایم. این موضوع می‌تواند منجر به خستگی، بی‌حالی یا انزول طلبی شود و دلیل ان نیز به خاطر تغییر فصل است. هرچند که تحقیقات در این زمینه همچنان در حال انجام شدن است اما با توجه به شیوع بالای این موضوع، ما در این مقاله به بررسی کامل دلایل ایجاد افسردگی در فصول مختلف پرداخته و هرکدام را به صورت جداگانه توضیح می‌دهیم؛ پس تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.
فهرست مطالب
افسردگی فصلی چیست
SAD یا همان افسردگی زمستانی، یک شکل از اختلال افسردگی است که در فصل سرما یا دوره کوتاه روز و بلند شدن شب (از پاییز تا اوایل بهار) اتفاق می‌افتد. علائم آن شامل افسردگی، کاهش انرژی، افت دلسردی، کاهش علاقه در فعالیت‌های روزمره و اختلال در خواب می‌باشد. معمولاً در بهار این شرایط بهبود پیدا می‌کند. دقیقترین علت آن مشخص نیست، اما اختلال در تولید سروتونین و ملاتونین در مغز به عنوان عامل اصلی برشمرده می‌شود. این اختلال با مشاوره و درمان‌های مختلف قابل درمان است.
بسیاری از افراد با مشکل SAD روبرو می‌شوند، اما غالبا به دلیل کمبود آگاهی، نمی‌توانند این مشکل را شناسایی کنند یا به اشتباه فکر می‌کنند که با یکی از انواع دیگر افسردگی مواجه هستند. در حالی که افرادی که از افسردگی فصلی رنج می‌برند، اغلب تغییرات دوره‌ای در خلق و خوی طی فصول سال را تجربه می‌کنند. برای تشخیص افسردگی بالینی واقعی، باید نشانه‌ها و علامت‌های مشخصی مانند عدم تمایل به مشارکت در فعالیت‌های روزمره، افکار منفی و خودانگیختگی، بی‌اشتهایی و خستگی بیش از حد، کاهش وزن بدن، و خواب در طول روز یا شب را در نظر گرفت. بهتر است افراد با توجه به شدت علائم و نشانه‌ها، در صورت لزوم با روانشناس مشورت کنند.
افسردگی فصلی چقدر طول میکشد
مدت زمان ابتلا به SAD، با توجه به عوامل مختلف، متغیر است. به طور کلی، این اختلال در فصل‌های سرد سال پدیدار می‌شود و در بهار و تابستان بهبود پیدا می‌کند. با این حال، مدت زمان ابتلا در هر فرد متفاوت است و بستگی به عوامل مختلفی دارد. با این وجود، اغلب این اختلال تا 4 تا 5 ماه به طول می‌انجامد و در فصل های گرم بهبود می‌یابد. برای هر فرد، مدت زمان ابتلا به SAD ممکن است متفاوت باشد. عواملی مانند شدت علائم، واکنش به درمان و تغییرات فصلی می‌توانند بر مدت زمان ابتلا تأثیرگذار باشند.
لازم به ذکر است اشاره کنیم افرادی که دارای سابقه افسردگی هستند در برابر SAD آسیب‌پذیرتر می‌باشند و این مشکل می‌تواند شدت افسردگی را افزایش دهد. به همین دلیل طول دوره دوام و درمان این موضوع در افراد مختلف متفاوت است و کاملا نسبی می‌باشد.
علت پیدایش افسردگی فصلی چیست
هنوز دلایل دقیق انواع SAD مشخص نیست. اغلب دلایل آن در افراد مختلف متفاوت است. مثلاً، افرادی که در خانواده‌شان سابقه بیماری روانی وجود دارد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به SAD هستند. همچنین، دلایل دیگری نیز برای افسردگی فصلی می‌توان ذکر کرد.
کاهش سطح نور خورشید در فصل پاییز و زمستان
کاهش سطح نور خورشید در فصل پاییز و زمستان می‌تواند باعث شروع SAD شود، به دلیل تاثیر آن بر ریتم شبانه‌روزی بدن یا ساعت بیولوژیکی بدن. این تغییر نور ممکن است باعث اختلال در ساعت داخلی بدن شما شود و با احساس افسردگی همراه باشد. افرادی که در مناطق با طول شبانه‌روز بیشتر در فصل زمستان زندگی می‌کنند، به علت کاهش نور خورشیدی که در منطقه آنها وجود دارد، بیشترین خطر بروز این اختلال را دارند.
به‌عنوان مثال، شیوع SAD در کانادا و آلاسکا بیشتر از فلوریدا است. کاهش نور خورشید در فصل پاییز و زمستان می‌تواند باعث بروز افسردگی شود. این موضوع به خصوص برای افرادی که در مناطقی با شرایط آب و هوایی غیرمعمول هستند، مثل مناطق دور از خط استوا یا مناطق قطبی، قابل توجه است. کاهش سطح نور خورشید نه تنها می‌تواند منجر به افسردگی شود بلکه بیماری‌های مرتبط با استخوان و پوست نیز ایجاد می‌کند که این دو عامل می‌توانند بر شدت افسردگی تاثیر بگذارند.
موضوعات مرتبط : هرآنچه که باید از افسردگی بعد از ازدواج بدانید
کاهش سطح سروتونین
میزان سروتونین در مغز یکی دیگر از موضوعاتی است که در نتیجه افسردگی در فصول مختلف ایجاد می‌شود. کاهش سطح سروتونین، یک نوع ماده شیمیایی مغزی (که به عنوان یک انتقال دهنده عصبی عمل می کند) که بر روی وضعیت شخصیت تأثیر می گذارد، در بروز SAD ممکن است نقش داشته باشد. افت نور خورشید می تواند باعث کاهش سطح سروتونین شود که در نتیجه ممکن است باعث افسردگی شود.
تغییرات فصل ممکن است تعادل سطح هورمون ملاتونین در بدن را که در الگوهای خواب و خلق و خوی نقش دارد، تخریب کند و سطح ملاتونین مغز را تحت تأثیر قرار دهد. سرتونین یک هورمونی است که به عنوان یک کنترل کننده خلق و خو در بدن شناخته می‌شود. کاهش سطح این هورمون در بدن می‌تواند باعث شدن SAD شود.
سایر علل
افسردگی فصلی یک نوع اختلال اضطرابی است که اغلب در فصل‌های پاییز و زمستان بیشتر دیده می‌شود. دلایل ایجاد این اختلال متفاوت هستند و به طور کلی عوامل زیر می‌توانند تاثیر گذار باشند:
✔️ تاثیرات ژنتیک: SAD ممکن است به دلیل وجود ژن های قابل وراثت باشد و در برخی خانواده ها بیشتر دیده می‌شود.
✔️ فشارهای روزمره: فشارهای روزمره ای مانند مشکلات مالی، مشکلات خانوادگی یا شغلی، باعث افزایش استرس می‌شوند و می‌توانند عاملی در بروز افسردگی شوند. اگر شما به هر دلیلی فکر می‌کنید که SAD شما شدید است، بهتر است با پزشک و یا مشاور روانشناس مشورت کنید.
علائم افسردگی فصلی
یک نوع اختلال عاطفی به نام SAD وجود دارد که به علت تغییر فصل‌ها ایجاد می‌شود. در فصول خاصی، به خصوص در پاییز، زمستان و بهار، این اختلال شایع است و علائمی مشابه افسردگی را نشان می‌دهد. در فصل‌های پاییز و زمستان، SAD ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- احساس گناه، پوچی و ناامیدی
- کاهش تمایلات جنسی
- تحریک‌پذیری بالا و بروز اضطراب شدید
- کناره‌گیری از فعالیت‌های گروهی و افزایش حساسیت نسبت به موضوعات مختلف
- از دست دادن علاقه و اشتیاق به انجام فعالیت‌هایی که برای فرد زمانی لذت‌بخش هستند
- کاهش تمرکز و یا افت تحصیلی
- افزایش یا کاهش وزن
- بروز مشکلات فیزیولوژیکی مانند سردرد
- افزایش میل به تنقلات و شیرینی
- اختلال شدید در یادگیری، تصمیم‌گیری و تفکر
افسردگی فصلی یک نوع از افسردگی است که بیشتر در فصول سرد سال اتفاق می‌افتد و بیشتر در مناطقی که در آنها روزها کوتاه‌تر می‌شود، رخ می‌دهد. بعضی از علائم SAD شامل احساس ناراحتی و افسردگی در طول روز، عدم تمایل به فعالیت و کاهش انرژی، افزایش وزن، افزایش خواب در طول روز و کاهش شبیده شدن در شب می‌باشد. در بعضی از موارد، علائم اضطراب، تشنج و تغییرات شدید در خلق و خو ریزش دارد. در صورتی که شما در مورد احساس SAD مطمئن نیستید، به روانشناس مراجعه کنید.
SAD پاییزی
SAD یا اختلال عاطفی فصلی، نوعی افسردگی است که معمولا در فصل پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد. با کاهش ساعات روشنایی طبیعی همراه بوده، خطر ابتلا به SAD در این فصل‌ها به شدت افزایش می‌یابد. علایم شایع این بیماری شامل نوسانات خلقی، کاهش انرژی و علاقه، کندی در انجام فعالیت‌های روزمره و دوری از ارتباط با دیگران است.
فرض می‌شود که SAD با هورمون‌های مختلف و نوسانات شیمیایی شامل ملاتونین و سروتونین در ارتباط است. ملاتونین به عنوان یک هورمون در مغز تولید می‌شود و به تنظیم هورمون‌های دیگر کمک می‌کند، درحالی که سروتونین به عنوان یک انتقال‌دهنده عصبی با خلق‌وخو مرتبط است.
شاید بدانید که تغییرات آب‌وهوایی در هورمون‌های ملاتونین و سروتونین می‌تواند تأثیر مشهودی بر خلق‌وخو و خواب شما داشته باشد. فردی که درگیر افسردگی پاییزی است، ممکن است در فصل پاییز بیشتر احساس خواب‌آلودگی کند و یا در برابر احساسات ناآشنا، که پیش‌تر با آنها مواجه نشده بود، آسیب پذیرتر باشد.
متخصصان معتقدند که در فصل سرد و تاریک، بیشتر مردم وقت خود را در خانه می‌گذرانند و این می‌تواند سبب افزایش انزوا و کم فعالیتی شود. گاهی اوقات افراد به دلیل شرایط جوی در خانه می‌مانند، اما به مرور زمان، احساسات غم و افسردگی شدید شان آشکار می‌شود. با این حال، راه حل‌های ساده‌ای برای مقابله با افسردگی فصلی وجود دارد. با انجام چند کار ساده، می‌توانید از این وضعیت در برابر فصل پاییز و زمستان جلوگیری کنید.
درمان افسردگی فصلی
برای درمان SAD، ابتدا باید تشخیص درستی را تأیید کرد. این تشخیص تنها توسط پزشک متخصص سلامت روان قابل انجام است، بنابراین بهترین کار که می‌توانید انجام دهید، مراجعه به پزشک است. حتی با ارزیابی کامل، گاهی اوقات تشخیص اختلال عاطفی فصلی برای ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا متخصص سلامت روان نیز دشوار است.
وجود افزایش وزن، اضطراب، کاهش انرژی، تغییر در الگوی خواب، احساس بی‌اشتهایی، فراموشی، فقدان تمرکز و افکار خودکشی همگی علائمی هستند که در افرادی که مبتلا به SAD هستند، مشاهده می‌شوند. تشخیص این بیماری اغلب بر اساس تاریخچه علائم و شدت آنها صورت می‌گیرد. با این حال، به دلیل وجود شرایط دیگری با علائم مشابه، نیاز به مشاوره با پزشک تخصصی درمورد تشخیص و درمان افسردگی فصلی وجود دارد.
ممکن است ارائه دهنده خدمات بهداشتی شما یک معاینه فیزیکی انجام داده و سؤال‌های جامعی درباره سلامت شما از شما بپرسد. در برخی موارد، افسردگی ممکن است به علت یک مشکل فیزیکی پایه‌ای باشد. یک مراقبت کننده بهداشتی ممکن است شما را تحت یک آزمایش خون به نام شمارش کامل خون قرار دهد یا تیروئید شما را بررسی کند تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل کند. مهم است که بدانید که اختلال در عملکرد تیروئید ممکن است منجر به بروز علائم مشابه افسردگی شود.
برای ارزیابی علائم افسردگی، پرسشگر بهداشتی یا متخصص سلامت روان شما ممکن است درباره علائم، افکار، احساسات و الگوهای رفتاری شما سؤالاتی مطرح کند. برای راحتی شما، پزشک ممکن است از یک پرسشنامه استفاده کند تا پاسخ دهی به سؤالات برای شما ساده‌تر شود.
نوردرمانی، روان‌درمانی و دارودرمانی
برای درمان اختلال عاطفی فصلی، ممکن است از نوردرمانی، روان‌درمانی و دارودرمانی استفاده شود. اگر مبتلا به اختلال دوقطبی هستید، حتماً باید به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا متخصص سلامت روان اطلاع دهید، زیرا این موضوع در هنگام تجویز نوردرمانی یا داروهای ضدافسردگی بسیار مهم است. هر دو این روش‌های درمانی می‌توانند در برخی موارد به‌طور بالقوه باعث ایجاد یک دوره شیدایی شوند. به‌طور کلی، درمان SAD پاییز با استفاده از روش‌های زیر می‌تواند موثر باشد:
برای حل این مشکل که اغلب در فصل پاییز و زمستان رخ می‌دهد، می‌توانید با خرید یک جعبه نوری یا بیشتر بیرون رفتن و قرار گرفتن در نور طبیعی روز، آن را برطرف کنید و یا نشانه‌های آن را کاهش دهید.
احتمالا هیچ کس به ذهنش نمی‌رسد که غذا خوردن، می‌تواند بر روند کنترل افسردگی فصلی پاییز تأثیر داشته باشد. اما در واقع اینطور است. اگر رژیم غذایی سالمی ندارید، می‌تواند باعث از دست دادن مواد مغذی مهمی شود که به بالا بردن حالت روحی شما کمک می‌کنند، همچنین بدنتان به خوبی نمی‌تواند نیازهای لازم را برآورده کند.
برای رفع این مشکل، می‌توانید میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و آجیل را در رژیم غذایی خود اضافه کنید. ممکن است بعضی از شما می‌خواهید مواد شیرین و کربوهیدرات‌های آماده را مصرف کنید، اما نباید فراموش کنید که این انتخاب‌های غذایی بدون بازده ممکن است خلق و خوی شما را بدنبال داشته باشند و باعث ایجاد یک چرخه نفوذ شوند.
ورزش و افزایش بهبود کیفیت خواب
ورزش بهترین داروی درمانی برای تغییرات خلقی است و حتی ممکن است با پیشرفت مداوم در ورزش، نتایج مثبت را در یک یا دو هفته مشاهده کنید. علاوه بر این سعی کنید بهبود کیفیت خواب خود را افزایش دهید. وقتی که خواب شما به دور از انسجام قرار می‌گیرد، می‌تواند بر روی خلق و خو، همچنین عملکرد شناختی شما تأثیر بگذارد. تنظیم خواب از مهم‌ترین روش‌های درمانی برای اختلال SAD است.
افزایش فعالیت‌های اجتماعی
شرکت در کارهای داوطلبانه می تواند بسیار مفید باشد و به شما کمک کند تا جرقه‌ای از شادی و رضایت از زندگی به دست آورید. به عنوان مثال، شما می توانید به صورت داوطلبانه عضو گروه‌های اجتماعی شوید، کلاس‌های تفریحی ثبت نام کنید و خود را مشغول به انجام دادن کار مورد علاقه خود کنید. این موضوع نه تنها جهت مهار SAD موثر است بلکه سبب افزایش خلاقیت نیز در شما می‌شود.
مصرف داروهای ضد افسردگی
می‌توان با مصرف داروهای ضدافسردگی تجویز شده، عدم تعادل شیمیایی که ممکن است باعث افسردگی فصلی شود، درمان گردد. اما حتما فقط با دستور پزشک این داروها را مصرف کنید و از مصرف خودسرانه ان‌ها خودداری کنید. بسیاری از داروهای ضد افسردگی حتما باید در دوز مشخص مصرف شوند و کاهش یا افزایش مصرف ان‌ها نه تنها منجر به تشدید شدن افسردگی نمی‌شود بلکه می‌تواند اختلالات دیگری نیز ایجاد کند.
افسردگی در تابستان
وجود تئوری‌های متعدد مبنی بر علت افسردگی در فصل تابستان، با این حال بیشتر مطالعات مرجع به پاییز و زمستان اشاره دارند. یکی از شایع‌ترین علل این افسردگی، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است که ممکن است منجر به تغییر ریتم شبانه‌روزی و ساعت داخلی بدن شود. در این شرایط، تولید ملاتونین در بدن کاهش می‌یابد، چرخه خواب به هم می‌ریزد و الگوی خواب آسیب می‌بیند.
SAD در طول زمستان و تابستان می‌تواند بر تمامی افراد تأثیر بگذارد، اما به طور خاص در گروه‌های خاصی شایع‌تر است. این افسردگی در زنان چهار برابر بیشتر از مردان رخ می‌دهد و معمولاً بین 18 تا 30 سالگی شروع می‌شود. همچنین، سابقه خانوادگی و دیگر اختلالات نیز می‌توانند در بروز این نوع افسردگی موثر باشند.
تشخیص اختلال عاطفی فصلی یا افسردگی تابستانی
به گفته انستیتوی ملی بهداشت، برای تشخیص اختلال عاطفی فصلی یا افسردگی تابستانی، باید معیارهایی را در نظر گرفت. این نوع افسردگی الگوی فصلی تکراری دارد، بنابراین علائم آن باید حداقل در دو سال زیر نظر گرفته شوند. پزشک با مطرح کردن سوالاتی و ارزیابی دقیق، می‌تواند رابطه بین علائم افسردگی، زمان سال و تاریخ شناسایی را تشخیص داده و بررسی کند که آیا شخص دچار افسردگی تابستانی است یا خیر.
اگر ماه‌های تابستان برای شما آزاردهنده است، تلاش کنید تا علائم خود را یادداشت کنید. این یادداشت به روانشناس در تشخیص بهتر و به شما در مدیریت آنها کمک بزرگی می‌کند. همچنین تمرینات تنفس عمیق و مراقبه ذهنی را تمرین کنید. این تمرینات به شما کمک می‌کنند تا بدون اینکه به علائم واکنش نشان دهید یا به آنها فکر کنید، از افکار، احساسات و حالات بدن خود آگاه شوید.
اختلال عاطفی فصلی، افسردگی فصلی زمستانی یا تابستانی نوعی مشکل روحی است که این الگو معمولا از فصل پاییز آغاز می‌شود و تا ماه‌های زمستان ادامه می یابد. درحالی که افسردگی پاییزی و زمستانی چنان رایج نیست، اما اختلال عاطفی فصلی ممکن است در اوایل بهار و ماه های تابستان نیز تأثیر گذار باشد. افسردگی تابستانی به عنوان اختلال عاطفی فصلی معکوس شناخته می شود. این اختلال اساساً با الگوی فصلی شعله‌ور می شود و هر سال در این فصل تکرار می‌شود.
خستگی زیاد
خستگی، به دلیل کیفیت و مقدار خواب، یکی از عوامل اصلی است. برخی افراد به دلیل طولانی بودن روزها، دیر به خواب می‌روند و کمتر خواب می‌بینند. همچنین، به دلیل گرم بودن شب‌ها، خواب پیوسته نیست. ریتم خواب و بیداری ما به تأثیر ساعات روز متکی است. گرماي بيش از حد باعث مي‌شود که همه چيز با سرعت کمتري پيش برود؛ زيرا واقعيت آن است که مغز انسان با دماي 36 درجه شروع به تحت تاثير قرار گرفتن مي‌نمايد. اين منجر به عملکرد و بهره وري پائين‌تري مي‌گردد که همراه با عامل مرتبط با استراحت است که قبلا به آن اشاره شده است.
احساس “بی‌هدفی”
در تابستان، برخی از افراد به دلیل عدم انجام کاری، احساس “بی‌هدفی” می‌کنند که می‌تواند باعث ناراحتی‌شان شود؛ احساسی که زمان را تلف می‌کند. این مسئله در تابستان بیشتر شده است چرا که بسیاری از مؤسسات عمومی تعطیل هستند و فعالیت‌ها و روال‌ها متوقف شده‌اند. همچنین، یکی دیگر از اثرات این مسئله، از دست دادن اشتها است که ممکن است باعث شود که تمایل به خوردن کمتری داشته باشید.
نگاهی به افسردگی فصلی تابستانی از دیدگاه بیولوژیک
هنگامی که هیچ دلیل خاصی برای افسردگی فصلی وجود ندارد باید عوامل دخیل در دو حوزه بیولوژیک و فردی-اجتماعی را تجزیه و تحلیل کنیم. در زمینه بیولوژیک، ما قبلا به تأثیر گرما بر بدن اشاره کرده بودیم و همچنین علائمی مانند استرس در تابستان افزایش می یابد. خروج منظم از خانه و انجام کارهای دیگر در روزهای گرم، باعث افزایش استرس می‌شود. واقعیت این است که روتین زندگی روزمره به ما نظم می دهد و به خاطر کمتر شدن تفریحات و برنامه ها در تابستان، برخی از افراد احساس از دست دادن کنترل می‌کنند که باعث می‌شود از برقراری ارتباط دور شوند.
علاوه بر این دیدن تصاویر مجموعه‌ای از افراد خانواده و دوستان در کنار هم در شبکه‌های اجتماعی ممکن است برای برخی افراد مضر باشد و نشانه تنهایی آنان باشد. این موضوع در بسیاری از نوجوانان به وضوح دیده می‌شود. علاوه بر این، فشار اجتماعی ناشی از عشق به فصل تابستان باعث ناراحتی برخی از افراد می‌شود که قادر به درک آنچه دیگران احساس می‌کنند نیستند.
در پایان، نقش عامل اقتصادی نیز بسیار حائز اهمیت است. فصل تابستان زمانی است که بیشتر هزینه می‌کنیم زیرا در تعطیلات یا در هنگام بیشتر بیرون رفتن طبیعتا هزینه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. به دلیل این وضعیت، همه افراد دسترسی یکسانی به منابع ندارند و برخی حتی به طور مالی به مشکل برمی‌خورند. بنابراین، فشار و استرس ایجاد می‌شود و در نتیجه بر تمام افراد تأثیر خواهد گذاشت.
کلام اخر
با توجه به مطالبی که اشاره شد بهتر است در صورتی که احساس کردید میزان افسردگی، گوشه‌گیری و یا حس پوچی به صورت غیر قابل تحملی در شما بیشتر شده است حتما از یک روانشناس در این زمینه کمک بگیرید. حتی اگر به داشتن و درگیر بودن با افسردگی فصلی نیز شک داشتید جهت اطمینان حاصل کردن با یک روانشناس مشورت کنید. متاسفانه افسردگی فصلی در صورتی که درمان نشود و یا افراد به دلیل عدم مهارت در کنترل آن نتوانند خود و احساساتشان را مدیریت کنند این موضوع می‌تواند منجر به خود کشی و یا ایجاد اختلالات شدید در کارکردهای اجتماعی، فردی و خانوادگی شود.
