یکی از پدیده‌هایی که می‌تواند تاثیر بسیار منفی بر جامعه و سلامت روان افراد می‌گذارد پدیده ازدواج زودهنگام است. این موضوع از جنبه‌های بسیار مختلفی قابل بررسی است و شناخت عواقب و پیامدهای آن می‌تواند به افزایش و گسترش آگاهی کمک نماید. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
فهرست مطالب
دلایل ازدواج زودهنگام
همواره شاهد بروز ازدواج زودهنگام در جوامع هستیم که معمولا همراه با پیامدهای منفی است. ازدواج به عنوان یک تجربه شیرین و لذت‌بخش شناخته میشود، اما برای دستیابی به نتایج موفق و شادابی در رابطه، باید از اصول و شرایطی که به آنها عمل می‌کنیم، پیروی کنیم. یکی از اصول مهم، داشتن سن مناسب برای ازدواج است. متأسفانه، این موضوع امروزه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و در نتیجه، ازدواج‌هایی در سنین پایین رخ می‌دهند که می‌تواند به مشکلات رابطه و خانواده منجر شود.
علل ازدواج زود هنگام می‌تواند به موارد شخصی، خانوادگی، اجتماعی و سایر موضوعات مرتبط باشد که در ادامه به طور کامل تشریح خواهند شد.
فضای مجازی و کاهش سن بلوغ جنسی
امروزه، استفاده راحت و آسان از فضای مجازی و افزایش ارتباطات در این فضا باعث شده است که فیلم‌های مبتذل و بی‌پایه و اساس ماهواره به راحتی قابل دسترسی باشند. این موضوع باعث کاهش سن بلوغ جنسی در دختران و پسران شده است و نشانه‌های بلوغ جنسی در سنین کمتری قابل شناسایی هستند. نشانه‌های بلوغ جنسی در دختران و پسران ممکن است متفاوت باشد.
در دختران، نشانه‌های بلوغ جنسی شامل رشد سینه، رشد مو روی لبه بیرونی و داخلی نواحی دستگاه تناسلی خارجی، شروع قاعدگی و دیگر علائم باشد. علاوه بر این در پسران، نشانه‌های بلوغ جنسی شامل رشد موهای دور آلت تناسلی، افزایش حجم تستوسترون، بزرگ شدن آلت تناسلی می‌باشد. البته این نشانه‌ها برای هر فرد متفاوت است و عوامل مختلفی در بروز نشانه‌ها و شدت آنها اثر می‌گذارد.
خانواده‌های سنتی
خانواده‌های سنتی اکثرا از اینکه دختر جوان و تنها در خانه مشغول به زندگی است احساس ناراحتی می‌کنند و این رفتار را مناسب نمی‌دانند، به خصوص در صورتی که برادر یا خواهر بزرگتر او در سن کمتر از او ازدواج کرده باشد. این باور در برخی خانواده‌ها به عنوان یک رسم خانوادگی رواج دارد و یکی از دلایل ازدواج زودهنگام است. خانواده‌های سنتی دارای عقاید و نگرش‌های مخالفی هستند و جغرافیای محل زندگی و نوع تربیت یکی از عوامل تاثیرگذار بر این نگرش است.
عقاید مذهبی
گاهی خانواده‌های دختران و پسران به دنبال ازدواج زودرس هستند، زیرا می‌خواهند از بلا و گناه فرار کنند. این افراد معتقدند که ازدواج در سن پایین به معنای حفظ ایمان است و باعث دوری از گناه میشود. دوران نوجوانی با توجه به رشد جنسی و بلوغ، می‌تواند با شرایط بحرانی برای فرد همراه باشد. در این مرحله، قرار گرفتن در معرض تصمیمات هیجانی و وسوسه‌های لذت جنسی، می‌تواند باعث اشتباهات جبران‌ناپذیری برای جوانان شود. برخی خانواده‌های مذهبی نیز به دلیل ترس از گناه فرزندانشان، با این شرایط مواجه شده و در نهایت به تصمیم ازدواج آنها راضی میشوند.
مشکلات اقتصادی
مشکلات اقتصادی در جهان امروز می‌تواند خطرناک باشد و به عنوان یکی از عوامل تهدید کننده جدی بر سلامت روان شناخته میشود. بالا رفتن قیمت اجناس و گرانی، باعث این میشود که خانواده‌ها فرزندانشان را به عنوان یک بار مالی اضافی در نظر بگیرند و به این خاطر به ازدواج فرزندشان رضایت می‌دهند. آنها بر این باورند که با کاهش تعداد اعضای خانواده‌شان، مشکلات اقتصادی خود را کاهش داده‌اند. متاسفانه این اتفاق در طبقات فقیر جامعه و به دلیل فقر فرهنگی یا کاهش آگاهی در جریان است.
موضوعات مرتبط : استرس بعد از ازدواج که گاها برخی افراد با آن مواجه میشوند
فرهنگ‌های مختلف
در برخی فرهنگ‌ها، ازدواج زودهنگام در سنین پایین به ویژه در دختران بیشتر از پسران به عنوان ارزش شناخته میشود. در برخی فرهنگ‌ها خانواده‌ها ازدواج را اولویت بالاتری نسبت به تحصیلات و شاغل شدن می‌دانند و به تحصیلات بیشتر فرزندشان اهمیت نمی‌دهند. برای بسیاری از زنان جوان، ازدواج در سنین پایین هنوز هم یک امر مهم و ارزشمند است. علاوه بر این، والدین باور دارند که با گذشت زمان، شانس ازدواج دختران کاهش خواهد یافت. موضوع سن یکی از عواملی است که سبب شده است تا خانواده‌هایی که دارای فرهنگ خاص هستند اقدام به گذاشتن چارچوب سنی کنند.
معایب ازدواج زودهنگام
یکی از موضوعاتی که در رابطه با رشد و تکامل انسان‌ها مطرح میشود، بحران هویتی است که ممکن است در دوران نوجوانی و یا ورود به دنیای بزرگسالی رخ دهد. براساس تعریف متخصصان، سن 18 سالگی را به عنوان سن میانگین برای ورود به دنیای بزرگسالی در نظر گرفته‌اند و افرادی که در سنین پایین‌تر از آن هستند، در دوران نوجوانی قرار دارند و در حال تشکیل هویت خود می‌باشند. اما ورود به دنیای بزرگسالی برای برخی از افراد ممکن است طبق روال عادی رخ ندهد و بنابراین با یک بحران هویتی مواجه میشوند.
وارد شدن به دنیای بزرگسالی
علاوه بر این، وارد شدن به دنیای بزرگسالی برای افراد دیگر نیز می‌تواند با تغییراتی در تصورات، دیدگاه‌ها و سلیقه آنها در ازدواج زودهنگام همراه باشد. برای مثال، بعضی افراد پس از ازدواج، نارضایتی خود را به دلیل انتخاب عجولانه خود در زمان نوجوانی تجربه می‌کنند. همچنین، ازدواج با شرایط بسیاری همراه است که ممکن است برای فرد بسیار فشارآور باشد، به خصوص در سنین کم که ظرفیت کافی برای سازگاری با این تغییرات را ندارند. این موضوع با اختلالات روانی همراه بوده و جایگاه تحصیل را نیز به خطر می‌اندازد.
در کل، برای رشد و تکامل سالم فرد، نیازمند تجربه و تجربیات زیادی در دوران نوجوانی و بزرگسالی هستیم تا بتوانیم هویت خود را تشکیل دهیم و انتخاب‌های مناسبی در زندگی‌مان داشته باشیم. همچنین، باید مواردی مانند ازدواج را با دقت و بررسی کامل انجام داد تا از بروز مشکلاتی همچون بحران هویتی و اختلالات روانی جلوگیری شود.
درگیر شدن با بحران هویتی
بحران هویتی یا “Identity Crisis” به وضعیتی گفته میشود که فرد در آن به دلیل عدم تمایل یا توانایی در شناسایی با خود، با احساس بی‌ثباتی و اضطراب مواجه میشود. این بی‌ثباتی و اضطراب می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله تغییرات شخصیتی، تغییر محیط زندگی، فشار اجتماعی، شوک‌های روانی و حتی تعارضات فرهنگی و نژادی رخ دهد. افراد در دوران نوجوانی و جوانی بیشتر از دیگران به بحران هویتی دچار میشوند. این وضعیت می‌تواند بر روی رفتارهای فرد تأثیر گذاشته و به طور کلی موجب کاستی از عملکرد و ازدیاد احساس ناتوانی و بی‌انگیزگی نسبت به زندگی شود. به همین دلیل، بهتر است فرد در صورت بروز بحران هویتی، کمک‌های درمانی مناسبی برای حل این مشکل و به دست آوردن هویت خود بیابد.
مسئولیت سنگین
زمانی که زوجین ازدواج می‌کنند و زندگی مشترک خود را در ازدواج زودهنگام آغاز می‌کنند، برای انجام کارهای مختلف و بر عهده داشتن مسئولیت‌های سنگین، تحت فشار زیادی قرار می‌گیرند. این مورد می‌تواند شامل یک دختر جوان 18 یا 20 ساله باشد که بعد از رابطه 2 تا 5 ساله با شخص دیگری، به سرعت تصمیم به ازدواج می‌گیرد یا پسرانی که به علت نیاز جنسی و به دنبال رابطه با دوست دخترشان، بعد از سن 19 سالگی به شدت تمایل دارند تا با او ازدواج کنند. بطور کلی، این افراد بدون درک مسئولیت‌های زندگی، تنها به دوستی و رابطه با یکدیگر علاقه دارند.
لذت نبردن از دوره نوجوانی
اغلب جوانانی که در رده سنی ۱۹ تا ۲۵ سال هستند، تمایل دارند که با دوستانشان، دنیا را کاوش کرده، خودشان را مستقل کنند و با تنهایی یا نهایتاً همراه با دوستانشان، سفر کنند. ازدواج زودهنگام می‌تواند باعث محرومیت آنها از لذت جوانی شود؛ چرا که فرصت کافی برای کشف دنیای پیرامونشان و زندگی در دوران مجردی را از دست می‌دهند. بسیاری از زنانی که زود ازدواج کرده‌اند، امکان تجربه سفرهای دوستانه یا تنهایی را نداشته و بیشتر وقت خود را با همسرشان سپری می‌کنند. این نوع ازدواج باعث میشود که زن و مرد بیشتر فرصت تجربه دوره مجردی را از دست بدهند و در مسئولیت‌های زندگی گرفتار شوند.
احساس پشیمانی
در سنین کودکی، دختران و پسران تحت تأثیر دوستان و افراد اطرافشان قرار دارند. آنها از الگوبرداری بازیگران و خوانندگان الهام می‌گیرند و اغلب به دنبال ازدواج زودهنگام هستند. بعضی از آنها نیز به دلیل فشار خانواده به ازدواج مجبور هستند. هر دو گروه ممکن است پس از چند سال احساس پشیمانی کنند و شاید حسرت بخورند. آنها ممکن است بعدها متوجه شوند که انتخابشان نادرست بوده است یا درگیر اشتباهات والدینشان شده‌اند.
بارداری زود هنگام
بیشترین احتمال این است که در موارد زیادی، ازدواج زودهنگام منجر به بارداری زودهنگام شود. زنان و مردانی که در سنین کمتر از ۲۰ سال ازدواج می‌کنند، معمولاً در سنین ۲۵ سالگی به داشتن یک فرزند یا دو فرزند دست می‌یابند. بر اساس تحقیقات پزشکی، بارداری در زیر ۲۰ سالگی با خطر مولار بارداری همراه است، که جنین در آن شکل نمی‌گیرد و مادر به خطراتی مانند خونریزی و دیگر علائم مربوط به بارداری مبتلا میشود. علاوه بر این، بارداری زودهنگام منجر به تأثیرات منفی جدی بر سلامت زنان میشود و مسئولیت بیش از حد در مراقبت از کودک را برای پدران و مادران به همراه دارد.
طلاق
بسیاری از پدران و مادران نسل‌های قدیم، به‌خصوص پدرها و مادرهای دهۀ 40 و 50، ازدواج زودهنگام را تجربه می‌کردند و زندگی‌های پایداری هم داشتند. اما آیا همۀ آنها از این ازدواج و زندگی‌شان راضی بودند؟ اگر با آنها به تفصیل صحبت کنید، متوجه خواهید شد که بعضی از آنها فقط به دلیل فشار محیطی و خانوادگی و یا به خاطر خوشبختی فرزندان خود با همسرشان زندگی کرده‌اند.
همچنین، خیلی از مادرها و مادربزرگ‌های ما در سنین نوجوانی و جوانی ازدواج کرده و رنج‌های زیادی را تحمل کرده‌اند. آنها نمی‌توانستند جدا شوند و بنابراین شرایط را تحمل کردند. اگرچه در حال حاضر، به دلیل تحولات اجتماعی و تغییرات در نگرش شخصیتی، بسیاری از جوانان به تاخیر ازدواج می‌افتند، اما همچنان دختر و پسرانی هستند که در سنین پایین‌تر ازدواج می‌کنند.
امروزه، اگر دختر و پسری 18 یا 19 ساله به طور ناشیانه به مشکل برخورد کنند، طلاق در سنین جوانی همچنان باعث افسردگی و آسیب‌های جدی برایشان میشود. ممکن است بعضی از آنها بعد از جدایی، در شروع رابطه جدید از ادامه دادن رابطه بترسند و تبدیل به مجردانی پشیمان شوند.
انصراف از تحصیل
در اکثر موارد، جوانان پس از ازدواج زود هنگام، علاقه‌ای به تحصیل ندارند و به همین دلیل، فرصت یادگیری و تجربه کسب شده را از دست می‌دهند. آنها که قبل از دوره دبیرستان یا حین آن ازدواج می‌کنند، نمی‌توانند به همان اندازه با هم سن و سالان خود درس بخوانند. آنها درگیر مشکلات زندگی و دغدغه‌های زندگی شده و از هم‌ردیفان خود در تحصیلات عقب می‌افتند.
عدم اشتغال
متأهل و مجرد بودن کارمندان زن، شرایط مختلفی در فرصت‌های شغلی بعد از ازدواج زودهنگام ایجاد می‌کند. اگر یک زن مجرد باشد، دیگر نیازی نیست که بعد از کار به سرعت به خانه برود، خانه را تمیز کند یا از فرزندانش مراقبت کند. اما یک زن متأهل علاوه بر پروژه‌های کاری، مسئولیت‌های خانوادگی را نیز بر عهده دارد.
وجود مشکل در فرزندپروری
به طور معمول، دختران و پسرانی که در سن کم ازدواج می‌کنند، با مشکلاتی مواجه هستند زیرا آنها ممکن است درک درستی از رشد و پرورش فرزند نداشته باشند. به عنوان مثال، یک مادر 20 ساله که هیچ اطلاعاتی در مورد تغذیه و رفتارهای مناسب با کودک ندارد، چگونه می‌تواند به خوبی فرزند خود را بزرگ کند؟
ازدواج زود هنگام چه معایب و عواقبی را به همراه دارد
ورود به رابطه عاشقانه باعث میشود که هوش از سر دختران و پسران برود و آنها قادر نخواهند بر روی درس ها و تمرکز کردن درسی خود تمرکز کنند. همچنین، با گذراندن چندین ساعت در مدرسه و به علاوه رسیدگی به تکالیف درسی، ممکن است از زندگی زناشویی باز بمانند و این موضوع می‌تواند باعث ترک تحصیل شود. علاوه بر این، مسئولیت‌های خانه داری و پرورش فرزند وقت برای مطالعه و تحصیل را برای آنها نمی‌گذارد.
احتمالا در ابتدا همه چیز شبیه یک بازی پر هیجان به نظر می‌رسد و دختران و پسران در ذهن خود تصور می‌کنند که هنوز هم امکان ادامه دادن بازی‌های کودکی خود را دارند، اما با گذر زمان، با واقعیت روبرو میشوند و شاید نسبت به همسر خود به خاطر داشتن ویژگی‌های فکری و رفتاری متعارض، ناراضی باشند. جوانانی که در سنین کودکی ازدواج می‌کنند، به خصوص زمانی که با فشار خانواده روبرو هستند، در بزرگسالی قدرت انتخاب بیشتری پیدا می‌کنند. آنها ممکن است بخواهند با یک شخص ثالث کمبودهای عاطفی خود را جبران کنند.عدم درک متقابل، بحث‌ها و درگیری‌های کلامی و فیزیکی، نداشتن مسئولیت و مشکلات اقتصادی ناشی از ازدواج زودهنگام، باعث افزایش آمار طلاق میشود.
پیامدهای ازدواج زودهنگام
ازدواج زود هنگام به معنای ازدواج در سنین پایین‌تر از متوسط (کمتر از ۱۸ سال برای دختران و کمتر از ۲۱ سال برای پسران) است. پیامدهای احتمالی ازدواج زود هنگام شامل موارد زیر میشود:
✔️ نارضایتی و افسردگی: زوجین جوان علیرغم عدم آمادگی روحی و روانی برای ازدواج ممکن است به خاطر از دست دادن زندگی بچه‌گانه رنج ببرند و نارضایتی روانی و عاطفی تجربه کنند.
✔️ مشکلات مالی: زوجین جوان از طریق ازدواج زود هنگام اغلب دچار مشکلات مالی میشوند چرا که هنوز به شغل پایدار و درآمدی مناسب دست نیافته‌اند.
✔️ کمبود تحصیلات: اگر زوجین جوان هنوز تحصیلات خود را به پایان نرسانده باشند، ممکن است بخشی از زندگی مشترک خود را برای به دست آوردن مدرک تحصیلی از دست بدهند.
✔️ افزایش شانس جدایی: ازدواج زود هنگام معمولاً باعث می شود که احساس عدم رضایت از زندگی مشترک افزایش پیدا کند و در پایان ممکن است به جدایی منتهی شود.
✔️ بروز مشکلات سلامتی: زوجین جوان به دلیل عدم آمادگی روانی و روحی به سختی می‌توانند با مسئولیت‌های زندگی مشترک خود سازگار شوند که ممکن است منجر به بروز مشکلاتی در سلامتی‌شان شود.
از این رو، بهترین راه برای جلوگیری از پیامدهای ازدواج زودهنگام، اطمینان از آمادگی روانی و روحی و نیز مالی و تحصیلی زوجین قبل از ازدواج است.
در چه بازه سنی ازدواج زودهنگام محسوب میشود ؟
در ایران، حداقل سن قانونی برای ازدواج برای دختران ۱۳ سال و پسران ۱۵ سال تعیین شده است ولی شرط اصلی برای ازدواج، بلوغ جسمی و روانی دختر و پسر است. اگرچه در این سنین از لحاظ قانونی ازدواج مجاز است، اما در واقعیت این ازدواج به عنوان ازدواج زودهنگام محسوب میشود.
آیا عواقب و آسیب‌های ازدواج زودهنگام برای دختران و پسران یک اندازه است؟
به طور کلی، عواقب و آسیب‌های ازدواج زود هنگام برای دختران و پسران یکسان نیست و ممکن است متفاوت باشد. در مورد دختران، ازدواج زود هنگام می‌تواند منجر به آسیب‌های روانی، اجتماعی و فیزیکی شود. این زمانی اتفاق می‌افتد که دختران به طور فزاینده‌ای زیر فشار خانواده، جامعه و فرهنگ خود در قرار گرفته و ازدواج را در سنین کمتر از سن متوسط برای دختران (۱۸-۲۱ سال) را تجربه می‌کنند، این موضوع می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات روانی در آنها شود، سلامت جسمی و حتی زندگی شغلی ضعیف‌تری را نسبت به زنانی که در سنین بیشتری ازدواج می‌کنند به همراه داشته باشد.
به طور مشابه، برای پسران، ازدواج زود هنگام می‌تواند منجر به ایجاد فشار در مسئولیت‌پذیری و مشکلات اقتصادی شود. همچنین، پسرانی که در سنین کمتری ازدواج می‌کنند، ممکن است نسبت به همسرشان به عنوان یک همسر و شریک جدی، احترام کافی نشان ندهند که می‌تواند به مشکلات خانوادگی و روابط زناشویی منجر شود.
بنابراین، عواقب و آسیب‌های ازدواج زودهنگام برای دختران و پسران می‌تواند به صورت متفاوتی باشد، اما هر دو جنسیت ممکن است در صورت ازدواج در سنین کمتر از سن متوسط، مشکلاتی را تجربه کنند.
عواقب جدی
با توجه به تحقیقات علمی، ازدواج زود هنگام در پسران می‌تواند عواقب جدی و نامطلوبی داشته باشد. برخی از این عواقب عبارتند از:
- کمبود تجربه: پسرانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند، معمولاً تجربه کافی در رابطه با ارتباطات عاطفی و جنسی ندارند و در نتیجه ممکن است از این جهت با مشکلاتی مواجه شوند.
- کاهش درآمد: پسران جوانی که زود ازدواج می‌کنند اغلب تحصیلات و آموزش‌های خود را تکمیل نمی‌کنند و به همین دلیل بعد از ازدواج برای پیشرفت در حرفه خود ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند و درآمد کمتری داشته باشند.
- ریسک طلاق: ازدواج زود هنگام ممکن است زمینه را برای طلاق فراهم کند. برخی از کسانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند، هنوز هویت و شخصیت خود را شناخته ندارند و نمی‌توانند به درستی با همسرشان درک و ارتباط داشته باشند.
- مشکلات جنسی: پسران جوانی که زود ازدواج می‌کنند، ممکن است با مشکلات جنسی مواجه شوند. این مشکلات می‌تواند به دلیل کمبود تجربه یا نداشتن اطلاعات کافی در مورد رابطه جنسی باشد.
بنابراین، پیشنهاد میشود که پسران بهتر است پس از به دست آوردن تحصیلات لازم و شناخت کامل خود و همچنین توانایی‌های زندگی، به ازدواج فکر کنند تا بتوانند زندگی بهتری برای خود و خانواده‌شان فراهم کنند.
تاثیر ازدواج زودهنگام بر ترک تحصیل زنان نوجوان در ایران
ازدواج زودهنگام یعنی ازدواج‌هایی که در سنین پایین تر از سنین متوسط ازدواج معمولی برگزار میشوند و در بسیاری از موارد با عدم تمام شدن دوره تحصیلی همراه است. تحقیقات نشان می‌دهد که ازدواج زود هنگام بیشتر از همه در زندگی تحصیلی و حرفه ای دختران تاثیر می‌گذارد. در کشور ایران، ازدواج زود هنگام به عنوان یکی از مشکلاتی که می‌تواند بر تحصیلات دختران تاثیر بگذارد، شناخته شده است.
تحقیقات نشان می‌دهد که ازدواج زود هنگام معمولا به دلیل فقر اقتصادی، محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی و همچنین بعضی مسائل خانوادگی مانند پدر و مادر دختر، اتفاق می‌افتد. با این حال، این ازدواج‌ها معمولا منجر به ترک تحصیل دختران میشود که این امر می‌تواند برای آنها در آینده منجر به کاهش درآمد و همچنین کاهش سطح زندگی باشد. همچنین، زود ازدواج کردن دختران معمولا به این معنی است که شانس آنها برای دستیابی به تحصیلات بالاتر در آینده کاهش می‌یابد و در نتیجه کمتر در حوزه‌هایی که نیاز به تحصیلات بالا دارند مشغول به کار میشوند.
بنابراین، ازدواج زودهنگام می‌تواند نقش مهمی در ترک تحصیل دختران نوجوان در ایران داشته باشد. برای حل این مشکل می‌توان به ارتقای سطح آموزش و پرورش، بهبود اقتصاد خانواده‌ها و ترویج فرهنگ تحصیل از طریق رسانه‌های اجتماعی و ارائه اطلاعات مفید به خانواده‌ها درباره مزایای ادامه دادن تحصیلات برای دختران اشاره کرد.
